U Beogradu će u posljednjem kvartalu ove godine biti održan niz manifestacija kojima će biti obilježeno 125 godina od rođenja srpskog nobelovca i velikog pisca Ive Andrića, najavljuje akademik Miro Vuksanović, predsjednik Organizacinog odbora za obilježavanje tog jubileja.
Organizatori ovih manifestacija su Srpska akademija nauka i umetnosti i Zadužbina “Ivo Andrić”, uz podršku ministarstava u Vladi Srbije, a najznačajnije od ovih događaja biće svečana akademija u oktobru i naučni nacionalni skup o Andriću u decembru, prvi takav skup o Andriću kao srpskom piscu.
Vuksanović u intervjuu Srni napominje da obilježavanjem 125 godina od rođenja Andrića, SANU nema namjeru da politizuje pitanje “kome je Andrić pripadao ili čijoj kulturi danas pripada”.
“Ivo Andrić je stvarao u Srbiji, u kojoj je izgradio svoju prepoznatljivu umetničku vrednost, pa je stoga akcenat proslave ovog jubileja na njegovom stvaralaštvu i doprinosu”, navodi Vuksanović.
On je kao najznačajniju manifestaciju izdvojio nacionalni naučni skup koji će biti održan 13. i 14. decembra pod nazivom “Djelo Ive Andrića”, u čijem središtu će biti Andrić kao srpski pisac.
To će, napominje Vuksanović, biti prvi takav skup o Andriću od 1976. godine, a na njemu će učestvovati naučnici, univerzitetski profesori iz Beograda, Podgorice, Banjaluke, Kosovske Mitrovice i sa drugih srpskih prostora u regionu.
“Taj skup nema nameru da raspravlja o poreklu Ive Andrića, jer je pokazano čiji je, s obzirom na to da je pisao na srpskom jeziku”, precizira Vuksanović.
On podsjeća da je u Beogradu Andrićev muzej u njegovom stanu, da u Beogradu postoji Andrićev venac i spomenik, Zadužbina, rukopisi… Andrić je živio u Beogradu od 1919. godine, odnosno od završetka Prvog svjetskog rata, pa do smrti.
“To njegovo opredeljenje da piše ekavski srpski, da živi u Beogradu i njegovo izjašnjavanje – sve to govori da je srpski pisac”, ističe Vuksanović, navodeći da je u planu da se 2019. godine obilježi sto godina prisustva Ive Andrića u Beogradu izložbom i knjigom “Andrić u Beogradu”.
Komentarišući kritike iz Sarajeva i Zagreba na račun Ive Andrića, Vuksanović ocjenjuje da se svi otimaju o nekoga ko je veliki, a kada uvide da ga ne mogu dobiti, onda mu nalaze manu, da bi ga umanjili.
“Ne znam kako je u Sarajevu, ali u Zagrebu Andrić nema ni ulicu, ni trg. Oni u sebi znaju da on nije njihov, da je otišao u Beograd, u srpsku književnost. A kada treba da napadnu, onda koriste neke podatke. Niko ne spori da je rođen kao Hrvat, ali toliko ima slučajeva, kao na primer Čarls Simić, koji je naš Užičanin, ali je američki pesnik”, navodi Vuksanović.
Prema njegovim riječima, planirana je i svečana akademija u Narodnom pozorištu u Beogradu koja će biti održana 13. oktobra, na isti datum kada je 1974. godine održan veliki književni matine osam vodećih pisaca bivše Јugoslavije, među kojima su bili Ivo Andrić, Branko Ćopić, Miloš Crnjanski, Meša Selimović, Aleksandar Vučo, Dušan Matić, Vasko Popa i Stevan Raičković.
“U Radio Beogradu postoje izveštaji sa tog skupa. Ideja je da se na svečanoj akademiji čuje originalni glas Ive Andrića – snimak postoji u Radio Beogradu. To je bilo poslednje Andrićevo čitanje, 13. oktobra 1974. godine”, navodi on.
Vuksanović je napomenuo da je Ivo Andrić tada posljednji put čitao odlomke iz svojih knjiga, a krajem te godine primljen je u bolnicu, gdje je i umro 13. marta 1975. godine.
SANU je pokrenuo akciju da se velikoj knjižari na uglu Јakšićeve i Knez Mihailove ulice, u centru Beograda, da ime Ive Andrića, a u planu je i kamerna izložba u Biblioteci SANU, kao i izložba Andrićevih knjiga u Univerzitetskoj biblioteci “Svetozar Marković”.
Napominjući da Zadužbina “Ive Andrića” iz Beograda jedina daje autorska prava za objavljivanje njegovih knjiga po svijetu, Vuksanović je istakao da je Andrić jedini pisac na srpskom jeziku, koji se već 70 godina objavljuje, a preveden je na 49 jezika.
Samo u prva dva mjeseca ove godine, Zadužbina je dala autorska prava za 23 knjige na srpskom, mađarskom, bugarskom, turskom, španskom, engleskom, njemačkom, italijanskom, francuskom, hindu i drugim jezicima, a Turci objavljuju već 23. izdanje romana “Na Drini ćuprija”.
Vuksanović je rekao da je u toku priprema i kritičkog izdanja pet knjiga pripovijedaka, koje je Andrić objavio tokom života, jer pisac nije izučen ako nema svoje kritičko izdanje, koje podrazumijeva objavljivanje svih verzija njegovog djela.
“Tim izučavanjem pisac se učvršćuje u jeziku na kojem je pisao, pokazuje se njegov stvaralački postupak”, rekao je Vuksanović, navodeći da će se dati sve verzije, na primjer, “Proklete avlije”.
Vuksanović je rekao da se priprema i objavljivanje Andrićevog poznatog eseja o Petru Petroviću Njegošu, kojeg Andrić naziva “tragičnim junakom kosovske misli”, a u pripremi je i izrada poštanske marke i zlatnog novčića sa likom Ive Andrića.
Priprema se i školska olimpijada sa pitanjima o Andriću, a uručenje Andrićeve nagrade, ustanovljene prema njegovoj želji, biće održano u oktobru, na dan rođenja pisca.
Vuksanović je rekao da je Andrić pred odlazak u bolnicu, 5. decembra 1974. godine, svojim prijateljima Gvozdenu Јovaniću i Milanu Đokoviću rekao četiri svoje želje – da ima zadužbinu, da njom rukovodi njegova dugogodišnja saradnica Vera Stojić, koja je do smrti bila upravnik te zadužbine, da se ustanovi nagrada za pripovijetku po njegovom imenu i da njegovi rukopisi pripadnu SANU.
“Malo se zna da je Andrić imao 34 godine kada je postao najmlađi član SANU, 1926. godine, što je bio do smrti, 1975, gotovo 50 godina. Njegova matična akademija je SANU”, ističe Vuksanović.
On posebno skreće pažnju na to da je cijeli iznos novca od Nobelove nagrade, svih 1,2 miliona dolara Andrić dao BiH za kupovinu knjiga za biblioteke.
