Svijet danas obilježava 100 godina od završetka Prvog svjetskog ili Velikog rata. Tokom četiri godine sukoba, od 1914. do 1918. godine poginulo je oko 15 miliona ljudi.
Među zemljama pobjednicama bila je i Srbija, koja je pretrpjela ubjedljivo najveće gubitke. Poginula je skoro trećina stanovnika, a zemlja je pretrpjela nenadoknadiva razaranja.
Zbog toga je današnji datum jedan od najvažnijih u srpskoj istoriji.
Srbija nije željela rat, on joj je nametnut, reći će danas većina istoričara. Ali, prihvatila ga je kao neminovnost, uprkos nedovoljnoj opremljenosti i iscrpljenosti oružane sile, nakon dva balkanska rata.
Posljedice su bile strašne – život je izgubilo 1.247.435 ljudi, odnosno 28 odsto svih stanovnika i oko 60 odsto muške populacije.
Bila je to žrtva za slobodu, kakvu nijedna druga zemlja do tada, a ni kasnije, nije pretrpjela.
– Vijek poslije toga, vrijeme je da obilježimo ovaj datum, ali i da promislimo šta smo od svega toga dobili, i na koji način možemo u budućnosti da se postavimo, da tu veliku pobjedu konačno kapitalizujemo, istakao je Damir Kovačević, otpravnik poslova Ambasade Srbije u BiH.
– Srbi su dali nemjerljiv doprinos novoj Evropi, slobodnoj Evropi. Naravno, ta Evropa nije vratila Srbima za ovih 100 godina onaj doprinos koji su Srbi dali slobodi Evrope, kaže predsjednik Republike Srpske, Milorad Dodik.
Veliku pobjedu u Velikom ratu Srbija je platila preskupo – osim što je ostala bez gotovo trećine stanovnika, materijalna šteta iznosila je polovinu ukupne tadašnje nacionalne imovine.
Velika stratišta, poput Plave grobnice kraj ostrva Vida, Albanske golgote ili proboja Solunskog fronta, ostaće zauvijek zapisana u srpskoj kolektivnoj svijesti kao simboli stradanja.
Današnji dan bila je prilika da se oda počast svim žrtvama.
– Moramo se sjećati i sjećaćemo se i mi koji smo živi u ime svih tih poginulih. Uu ime generacija koje dolaze, jedan veliki zavjet i zahvalnost svim tim žrtvama koje su date za slobodu, riječi su Milenka Savanovića, ministra rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske.
A Vladimir Nikolić, generlani konzul Srbije u Banjaluci, ističe da sa velikim pijetetom danas odajemo ogromnu i nemjerljivu počast svim žrtvama Prvog svjetskog rata, posebno srpskim žrtvama.
Povodom 100 godina od završetka Prvog svjetskog rata, ministar Savanović i konzul Nikolić, zajedno sa predstavnicima Udruženja potomaka i poštovalaca srpskih boraca oslobodilačkih ratova od 1912. do 1918. godine, položili su vijenace na spomenik žrtvama veleizdajničkog procesa na groblju Sveti Pantelija u Banjaluci, najvećem od 17 takvih u BiH tokom Prvog svjetskog rata.
Tada je neposredno nakon izbijanja rata, s ciljem gušenja nacionalnog pokreta unutar Austro- ugarske, veliki broj pripadnika srpske elite u Bosni i Hercegovini, koji nije bio direktno povezan sa Sarajevskim atentatom, osuđen za zločin veleizdaje.
