Narodna skupština Republike Srpske odlučila je na Đurđevdan, 6. maja 1993. godine, da se o Vens-Ovenovom mirovnom planu za BiH izjasni narod na referendumu, što je bio uvod u odbijanje zahtjeva zapadnih sila da se ukine Republika Srpska i umjesto nje formiraju kantoni.
Na referendumu su stanovnici Srpske sa 96 odsto glasova odbacili taj plan, koji su njegovi tvorci 18. juna proglasili zvanično mrtvim.
U času kada je ovaj plan nametan Srbima u BiH, Vojska Republike Srpske kontrolisala je ogroman procenat teritorije BiH, a tadašnje muslimanske snage već su bile u sukobu sa HVO-om.
Srpsko rukovodstvo je insistiralo na Republici Srpskoj, proglašenoj još 9. januara 1992. godine.
Srbi su 1992. godine godine prihvatili Kutiljerov plan o podjeli BiH na tri nacionalna kantona u zamjenu za priznavanje spoljnih granica BiH, što je muslimanski lider Alija Izetbegović prihvatio, pa odbacio, čime je, prema svjedočenju samog Kutiljera, izazvao rat.
Naredni plan, Vens-Ovenov, predviđao je više kantona, pri čemu bi srpske teritorije bile razbijene na više nepovezanih oblasti, a od Republike Srpske ne bi ostalo ništa.
Pod pritiskom međunarodnih faktora i predsjednika Srbije Slobodana Miloševića, koji su prijetili svim vrstama sankcija, tadašnji predsjednik Republike Srpske Radovan Karadžić stavio je uslovni potpis, ali je insistirao da se o tome izjasni Narodna skupština, koja je taj plan odbacila.
Taj taktički politički potez, kao i kasnija odluka da se i narod izjasni o tom planu, doveli su do propasti ove međunarodne inicijative koju je odbacilo i muslimansko rukovodstvo na čelu sa Izetbegovićem.
Alija Izetbegović je odbijao sve planove, pa čak i one koji nisu predviđali Republiku Srpsku, navodno tražeći BiH bez ikakvih unutrašnjih granica, a zapravo želeći da rat potraje što duže kako bi se nacionalne zajednice sasvim razdvojile, a muslimani prihvatili otrodoksniji islam od onog koji su do tada ispovijedali.
Konačno odbijanje Vens-Ovenovog plana uslijedilo je na sjednici Skupštine Srpske na Јahorini 6. maja, kojoj su prisustvovali Slobodan Milošević i tadašnji premijer Grčke Konstantin Micotakis.
Prije glasanja, nakon 17 časova rada, poslanici su se na poziv predsjednika parlamenta Momčila Krajišnika odvojili da još jednom razmisle o ponudi, a onda je jednoglasno odbacili.
To je kasnije dovelo do sankcija koje je Milošević uveo Republici Srpskoj na Drini, a koje su nadgledali strani posmatrači, odnosno “plavi šljemovi”.
Svaka naredna međunarodna inicijativa ili plan za mir u BiH predviđali su postojanje Republike Srpske i usvajali njeno postojanje, od kojih je Oven-Stoltenbergov plan Srpskoj davao 51 odsto teritorije BiH.
Dejtonski mirovni sporazum samo je usvojio već prije, u Ženevi postignute, principe ustavnog uređenja, koji su predviđali Republiku Srpsku kao konstitutivni dio BiH.
