Prije 78 godina Drvarčani su se, među prvima u porobljenoj Evropi, digli protiv Hitlera, a prije 23 godine novi “oslobodioci” su srušili partizanski spomenik, koji ni danas nije obnovljen.

Kada će čuveni monument, poznat kao “četiri kraka”, biti obnovljen i da li će se to ikad desiti, danas u Drvaru niko ne zna. Zna se, međutim, da su ovo djelo hrvatskog vajara Marijana Kockovića, koje je junački preživjelo i posljednji rat u BiH, srušili – hrvatski vojnici i to 1996. godine, nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma.

– Oni i danas tvrde da su 13. septembra 1995. “oslobodili” Drvar. Za nas je to bio pad grada. Cjelokupno stanovništvo, a skoro 99 odsto stanovnika su bili Srbi, tada je protjerano – kaže Dušica Runić, načelnica Drvara.

Ipak, “branitelji – oslobodioci”, koji su nekadašnji Titov Grad heroj oslobodili od stanovništva, i danas, nakon povratka Srba, u Drvaru, koji je deklarativno antifašistički grad, imaju spomen obilježje. Istina skromno, ali ga imaju.

Kraju se privodi i gradnja monumentalnog spomen krsta u centru grada, koji je posvećen borcima Vojske Republike Srpske, poginulim u posljednjem ratu.

Jedino partizani, koji su Drvar proslavili kao tvrđavu antifašizma, nemaju svoj spomenik. Samo još stepenice i prazan postament svjedoče da su ga nekad imali. Na taj prazan postament su i juče, kao i prethodnih postdejtonskih godina, položeni vjenci, povodom Dana ustanka i Dana opštine Drvar.

Foto: Siniša Pašalić/RAS Srbija

– Mi se ponosimo našom antifašističkom tradicijom. O tome svjedoči i činjenica da Dan ustanka u Drugom svjetskom ratu slavimo kao Dan opštine – kaže načelnica Runić.

Da apsurd bude potpun, i drugi čuveni antifašistički spomenik, Titova pećina, jedan od simbola Drvara, urušena je i zabranjena za posjete.

I dok se Drvar zaklinje u antifašizam, a simboli partizanske antifašističke borbe nestaju sa lica zemlje, u gradu se već godinama vodi tihi rat spomenicima. U tom ratu partizani nemaju neke šanse, ali se nove snage bespoštedno bore za svoje mjesto u galeriji sjećanja i u novijoj istoriji BiH.

Simbolički govoreći u tom ratu crvena zvijezda petokraka je autsajder, a bitka se vodi između krsta i križa. Jer, u opštini vlast drži SNSD, odnosno srpski političari, a u Kantonu 10 Federacije BiH, kojem Drvar pripada, glavni su Hrvati i HDZ, koje podržava i Katolička crkva.

– Iz Katoličke župe su često poručivali kako im opština, navodno, ne da dozvolu za izgradnju crkve, ali to nije istina. Nisu ni tražili da grade crkvu, nego župni poslovni objekat, i to pitanje potežu s vremena na vrijeme, kada im je potrebno iz političkih razloga – kaže Dušica Runić.

Foto: Siniša Pašalić/RAS Srbija

 

 

Načelnica dodaje da Hrvati katolici u Drvaru imaju molitveni prostor, u zgradi nekadašnjeg Sokolskog doma, koji je u doba Titove Jugoslavije bio Društvo za tjelesno vaspitanje “Partizan”. Ispred sokolskog doma podignut je improvizovani zvonik sa križom posvećenim “poginulim hrvatskim braniteljima”.

I spomen krst srpskim borcima se gradi bez dozvole, koja, kako objašnjavaju u opštini, nije bila ni potrebna, jer se krst nalazi “u postojećem spomen kompleksu”: onom partizanskom, iz doba SFRJ, u kojem je srušen partizanski spomenik. Pored krsta bi se uskoro mogao naći i spomenik Golubu Babiću, ustaniku koji se 1875. godine digao protiv Turaka. Podizanje tog memorijala inicirali su Krajišnici iz Beograda.

Foto: Siniša Pašalić/RAS Srbija

Istoričari ne spore da Golub Babić zaslužuje obilježje, ali ističu da se Drvar, kao slobodarski grad, ipak, proslavio antifašističkim ustankom koji je u ovom gradiću podignut 27. jula 1941. godine. Na lokalitetu prvog napada na okupatore i danas postoji skromni i u korov zarasli spomenik izginulim partizanima.

– Drvar je tokom Drugog svjetskog rata bio epicenter otpora, bio je slobodan 1.000 dana više od bilo kojeg drugog grada u okupiranoj Evropi – ističe profesorka istorije iz Drvara Jelena Kecman.

Podsjeća da je njen rodni grad tri puta bio sjedište oslobođene teritorije: Posljednji put od januara do 25. maja 1944. godine, kada je u Drvaru boravio i Randolf Čerčil, šef savezničke misije i sin čuvenog britanskog premijera Vinstona Čerčila i kada je ispred čuvene Titove pećine, uoči još čuvenijeg Desanta na Drvar, snimljen prvi video snimak Josipa Broza Tita.

U SFRJ je Drvar bio poznat i kao grad sa najviše odlikovanih narodnih heroja po glavi stanovnika. Velika većina Drvarčana bili su Srbi, ali ne baš naročiti vjernici pravoslavci.

Foto: Milkica Milojević/RAS Srbija

U posljednjem ratu u BiH Drvar je bio sastavu Republike Srpske i pod kontrolom Vojske RS, sve do ljeta 1995. godine, kada su grad zauzeli Hrvatska vojska i HVO. Po Dejtonu, grad je pripao Federaciji BiH, a hrvatske snage su se godinama ponašale kao da je Drvar njihov ratni plijen, pa su silom spriječavali povratak predratnih stanovnika.

Srbi su se ipak vratili i danas čine 90 odsto stanovništva grada. Preostalih 10 odsto mještana Drvara su Hrvati, izbjeglice, uglavnom iz srednje Bosne.

Srpskainfo