Prije 78 godina, u noći između 14. i 15. avgusta, uoči katoličkog praznika Velike Gospe, ustaše su u logorima Slana na ostrvu Pagu i Јadovno na Velebitu, izvršile masovnu likvidaciju preostalih logoraša, poubijavši više od 2.000 ljudi.
Na Pagu je ubijena najmanje 791 žrtva, među kojima je, kako su kasnije Italijani evidentirali, bilo 407 muškaraca, 293 žene i 91 dijete, dok je na Velebitu pobijeno oko 1.500 ljudi, saopšteno je iz Udruženja Јadovno 1941.
Predsjednik ovog udruženja Dušan Bastašić naveo je da su italijanske okupacione vlasti, zgrožene monstruoznošću zločina i brojem pobijenih zatvorenika, preuzele od NDH civilnu i vojnu vlast na tom području i naredile zatvaranje logora.
Dodatni razlog za zabrinutost Italijana bio je masovni ustanak Srba u Lici protiv ustaške tiranije.
– Želeći da unište tragove zločina i pobiju ostatak zatvorenika u kratkom roku, ustaški naredbodavci su motivisali dželate sa dodatnih 100 kuna po satu klanja. Noć uoči katoličkog praznika Velike Gospe, zločinci su u uvali Slana na ostrvu Pagu poklali preostale zatvorenike, muškarce žene i djecu – podsjetio Bastašić.
On je naveo da su ustaški zločinci sutradan ujutro, 15. avgusta, dovršili krvavi pir, nakon čega su se, pijani i krvavih uniformi, priključili procesiji koja se kretala ulicama Paga i završila u katoličkoj crkvi u centru grada.
Bastašić je rekao i da su italijanski vojni sanitarci na mjestu zločina na Pagu, početkom septembra 1941. godine, ekshumirali i spalili 791, kako su zabilježili, svježe zakopanih leševa, a njihov pepeo je zakopan u paškom kamenjaru.
Ekspedicija udruženja Јadovno 1941 pronašla je u oktobru 2017. godine i to mjesto.
– Gotovo u isto vrijeme, ustaše su u logoru Јadovno, na Velebitu, mitraljezima strijeljale oko 1.500 preostalih zatvorenika i zatrpale ih u jame iskopane u samom logoru – podsjetio je Bastašić.
Danas na ostrvu Pag, na mjestu nekadašnjeg logora, nema spomenika koji bi podsjećao na stravičnu sudbinu najmanje 8.020 ljudi, nedužnih žrtava – Srba i Јevreja, pobijenih u ljeto 1941. godine.
Spomen-ploča u uvali Slana, obnovljena 2010. godine, razbijena je nakon nekoliko dana, a istu sudbinu doživjela je 19 dana nakon ponovnog postavljanja 29. jula 2013. godine. Potomci žrtava su 2015. godine na mjestu iznad nekadašnjeg logora Slana postavili i osveštali Časni krst.
Na mjestu logora Јadovno u proteklom ratu porušeno je spomen–obilježje, a tijela žrtava i dalje leže neekshumirana. Potomci žrtava su 2012. godine na mjestu nekadašnjeg logora Јadovno postavili i osveštali Časni krst.
– 78 godina kasnije, gotovo niko se neće sjetiti klanice koja se dogodila 15. avgusta 1941. godine na Velebitu i na Pagu. A trebalo bi, radi naših predaka, našeg dostojanstva i naših potomaka. Među mnogobrojnim potomcima žrtava, uspomenu na njih čuva tek nekoliko njih – naveo je Bastašić.
