Zbog složene epidemiološke situacije, izbor novog patrijarha Srpske pravoslavne crkve mogao bi biti odgođen do maja, a do tada se crkva nalazi u jedinstvenoj situaciji u 800 godina postojanja, da istovremeno nema ni prvog ni drugog čovjeka crkve, s obzirom da je mitropolit Amfilohije bio i egzarh pećkog trona. U javnosti se govori o nekoliko kandidata za novog patrijarha.
Imenovanje srpskog patrijarha jedinstveno je na svijetu. Članovi crkvenog Sabora biraju tri kandidata, a konačna odluka, prema crkvenom učenju, ostavlja se Svetom duhu. U praksi se primjenjuje sistem apostolskog žrijeba koji je ustanovio patrijarh German 1967. godine kako bi spriječio uticaj tadašnjeg komunističkog režima na izbor prvog čovjeka Srpske crkve.
– Tri imena koja predloži Sabor, stave se u jevanđelje, a zatim se prizove sv. Duh, te sveštenik kojeg odabere Sabor izvuče jednu kovertu i pročita ime novog patrijarha – kaže istoričar Dejan Ristić.
U javnosti su se pojavila i imena vladika, za koje se pretpostavlja da bi mogli biti kandidati za budućeg srpskog patrijarha. To je mitropolit zagrebačko-ljubljanski Porfirije i dabrobosanski Hrizostom, episkopi bački Irinej, budimljansko-nikšićki Јoanikije, banjalučki Јefrem i njemački Grigorije.
– Nekoliko je episkopa doraslih zadatku. Ako dozvolite, i Hrizostom i Јefrem, koji je i prošli put izabran, ali je pouvkao kandidaturu – navodi kulturolog Јovan Јanjić.
Osim ličnih kvaliteta, odlučivaće i geografske struje, da li pripadaju grčkoj ili ruskoj školi, da li su napredni ili konzervativni.
– Vladika Maksim recimo, koji je vladika za 21. vijek, neće glasati za nekog konzervativnog episkopa – naglasio je vjerski analitičar Draško Đenović.
Јedan od bitnijih kriterijuma kod izbora novog patrijarha, prema procjeni crkvenih analitičara, biće i njegov stav prema saradnji sa svjetovnom vlašću.
– Mitropolit Amfilohije je recimo bio kritičan prema vlastima, dok je patrijarh Irinej praktikovao da vlast drži uz sebe, a vlast je i više voljela njega. To se odmah održava i na finansiranje od strane države. To je jedina simbioza – dodao je Đenović.
Od uvođenja apostolskog žrijeba, oba puta su za patrijarha izabrani crkveni velikodostojnici kojima se u javnosti nije davalo mnogo šanse. Patrijarh Irinej nije bio među favoritima, a patrijarh Pavle, tek je u devetom krugu glasanja dobio podršku Sabora da bude kandidovan.
