Vernici starokalendarskih pravoslavnih crkava danas obeležavaju Novu godinu po Julijanskom kalendaru, koja se u Srbiji naziva i srpska Nova godina, a obeležava se i Obrezanje Isusa Hrista i sveti Vasilije Veliki.
Novu godinu danas obeležavaju Jerusalimska crkva, Ruska crkva, Srpska pravoslavna crkva, Gruzijanska patrijaršija i Sveta Gora Atonska.
Tokom istorije hrišćanstva nije bilo jedinstva u tome od kada bi trebalo računati početak godine. Nekada je to bio mart, a potom i Uskrs.
Sveti Amvrosije Mediolanski kaže da bi godinu trebalo početi u septembru, u slavu Svetog cara Konstantina, rođenog u Nišu.
U Vizantiji je još dugo bilo dvoumljenja. Prvi i Šesti vaseljenski sabori smatraju da je dobro da se početak godine stavi u septembar, nalazeći za to biblijsko opravdanje.
Novi zavet uči da je Isus Hrist oko praznika jevrejske Nove godine, ušavši u sinagogu, oglasio godinu milosti Gospodnje.
U Srbiji je do cara Dušana bilo dokumenata u kojima godina počinje u martu.
Od 1989. godine ovaj dan se, na predlog vaseljenskog patrijarha, obeležava kao Dan tvari Božije, odnosno svega od Boga stvorenog.
Ovaj praznik “podseća ljude na brigu o životnoj sredini i prirodi uopšte koja je nemarnim, neodgovornim i krajnje nehrišćanskim delovanjem čovekovim bolno ranjena i nasilnički ugrožena”.
OBREZANJE HRISTOVO
Hrist (Božiji sin) je obrezan u hramu osmog dana po rođenju, shodno jevrejskim običajima i tada su mu nadenuli ime Isus.
Obrezanje pokazuje da je primio na sebe istinsko ljudsko telo, a ne prividno, kako su kasnije o njemu učili jeretici.
Isus je obrezan i jer je hteo da ispuni zakon, koji je sam dao kroz proroke i praoce.
Ispunivši taj zakonski propis, on ga je zamenio krštenjem u Svojoj crkvi.
“Jer u Hristu Isusu niti što pomaže obrezanje ni neobrezanje, nego nova tvar” (Gal. 6, 15), objavljuje apostol Pavle u Novom zavetu.
ŠTA VAM JE ČINITI NA DANAŠNJI DAN
U hramovima se moli Gospodu Isusu Hristu da blagoslovi venac godine, da sačuva pravoslavlje u miru, da godina protekne dobro, da gradove Bog sačuva nepovređene, da hristoljubivog vladara zemlje zaštiti i daruje mu pobedu nad protivnicima.
Moli se i za pobedu nad krivoverstvom, za plodove zemaljske, zdrav vazduh, kišu sa nebesa i za izbavljenje od svih nevolja.
Srbi praznik posvećen obrezanju Isusa Hrista nazivaju i Mali Božić, pa se u mnogim krajevima na današnji dan ponavljaju neki obredi i radnje svojstveni praznovanju Hristovog rođenja.
U nekim krajevima se na taj dan spaljuju ostaci badnjaka. Kao što se za Božić mesi česnica, za Mali Božić se mesi poseban obredni hleb “vasilica”, u koji se stavlja zrnevlje mnogih žitarica, bundeve, pasulja, bobice drena – za zdravlje i metalni novčić kao simbol bogatstva i sreće.
Veruje se da se danas ne treba svađati, jer će ljude u protivnom cele godine terati baksuz, dok se u nekim krajevima veruje da se danas posebno treba čuvati da vas neko ne prevari.
Pravoslavna Nova godina se u novije vreme proslavlja kao i Nova godina 31. decembra, ljudi se okupljaju u restoranima i kućama, prejedaju se, napijaju i pucaju, a u ponoć se ljube i žele jedni drugima sreću.
Stari su govorili da bi novo leto trebalo dočekati budan, a da neudate devojke gataju ako žele da znaju da li će se te godine udati i za koga.
Devojke u Bosni su gatale tako što su se pre svanuća pele na tavan, bacale svoju obuću kroz vrata, pa ako obuća, kad padne, stoji u smeru suprotnom od kuće – to je znak da će u tom pravcu i otići, odnosno udati se. Na Kosovu se verovalo da devojka koja ne može da se uda treba na Mali Božić da prenoći u tuđoj kući, pa će odmah biti isprošena.
Mnogi božićni obredi i radnje u Srba su ponavljani ili su imali svoj završni deo o Malom Božiću, od običaja u Vojvodini da se na raskršćima pale vatre, do spaljivanja ostataka badnjaka u Hercegovini.
Na ovaj dan se mesio i kolač “vasilica”, sličan česnici. Kolač se šarao sa tri uvezane trske ili sa tri drenove grančice uvezane crvenim koncem, koje su, po narodnom tumačenju, predstavljale Sveto trojstvo.
U nekim krajevima se verovalo da će biti rodna godina ako na ovaj dan padne sneg ili bude oblačno.
SVETI VASILIJE VELIKI – PČELA CRKVE HRISTOVE
Sveti Vasilije Veliki bio je jedan od jedan od najobrazovanijih otaca hrišćanske crkve.
Rođen je u vreme cara Konstantina, 329. godine. Još kao nekršten učio se 15 godina u Atini filosofiji, retorici, astronomiji i svima ostalim svetskim naukama toga vremena.
Školski drugovi su mu bili Grigorije Bogoslov i Julijan, kasnije car odstupnik. Vasilije se u zrelim godinama krstio na reci Jordan sa svojim bivšim učiteljem Evulom. Bio je episkop Kesarije Kapadokijske gotovo 10 godina, a završio je zemaljski život napunivši 50 godina.
U crkvenoj službi naziva se pčelom crkve Hristove, koja nosi med vernima i žaokom svojom bode jeretike. Sačuvana su brojna Vasilijeva dela – bogoslovska, apologetska, podvižnička i kanonska.
Po njemu je nazvana i crkvena služba, koja se obavlja 10 puta u godini: 1. januara, uoči Božića, uoči Bogojavljenja, u sve nedelje Časnog posta osim Cvetne nedelje, na Veliki četvrtak i na Veliku subotu. Sveti Vasilije Veliki je umro 1. januara 379. godine.
