Ovo je priča o herojstvu, nadljuskoj snazi, predanosti, hrabrosti i ljubavi prema otadžbini. Ovo je priča o odbrani Prijedora 30. maja 1992. godine
Dan 30. maj 1992. zauvek će ostati urezan u sećanjima građana Prijedora jer su srpski civili tog dana, može se reći, po drugi rođeni.
Čitav april i maj 1992. bili su obeleženi krvavim sukobima i užasnim zločinima nad srpskim stanovništvom širom Bosne i Hercegovine. Već tada je popaljeno preko stotinu srpskih sela a više desetina hiljada izbeglica je ostalo bez krova nad glavom. Srbi su postali stranci u sopstvenim gradovima, selima, u svojoj zemlji. Bošnjačka “Armija BiH” je formirala mnogobrojne logore za Srbe širom Bosne i Hercegovine kao npr. u Sarajevu, Goraždu, Konjicu, Srebrenici, Maglaju, Zenici, Tuzli, Visokom, gde su vršena silovanja, sadistička iživljavanja nad ženama, decom i zarobljenicima i naravno masovna ubistva srpskog stanovništva. Ljudi su presretani po ulicama, ubijani, živi spaljivani po kućama kao što je slučaj sa Grahovištem 4. maja 1992. I u Foči je bila slična situacija – april i maj 1992. obeleženi su jezivim zločinima, u Jabuci i Zebinoj šumi preko 40 ubijenih civila, među kojima i petogodišnja Ivana Vuković i desetogodišnji Petar Todorović.
U Konjicu, Goraždu i Srebrenici srpski narod doživljava užasan genocid tog maja 1992. budući da su još tada formirani logori za pripadnike srpskog naroda. U Srebrenici su već prve nedelje maja zarobljeni svi stanovnici srpskog sela Čumavići, ukupno 40 meštana, uglavnom žena i dece. Zatočeni su u logoru u Potočarima i danonoćno prebijani, mučeni i zlostavljani a neki i pobijeni. U samom gradu je formirano nekoliko zloglasnih logora kroz koje je do kraja 1992. prošlo stotine civila, uključujući i novorođenčad, dok je najmanje šezdesetoro civila mučki pobijeno. U Srebrenici i Bratuncu je tokom meseca maja 1992. ubijeno preko dve stotine Srba.
U Konjicu je prva žrtva pala 2. maja 1992. a do kraja maja ubijeno je više od 120 srpskih civila. Mnoga srpska sela bila su popaljena, formirani su logori u Čelebićima u Musali gde su zatočeni mnogi srpski civili. Žene i devojke bile su izložene silovanju, zlostavljanju i psiho-fizičkoj torturi.
U cilju stvaranja etnički čiste muslimanske države, snage Alijine tzv. Armije BiH zauzele su Goražde, formirale 19 logora, i započele sa genocidom nad srpskim stanovništvom. Za tri ipo nedelje u Goraždu je ubijeno preko stotinu srpskih civila, najviše starih i nemoćnih…ljudi su bacani u Drinu…nalazili su ih masakrirane i to sa zavezanim rukama..oni drugi su ubijani po stanovima i kućama, a najveći broj je skončao po logorima. Nikola Heleta, preživeli logoraš, u svojoj knjizi opisuje kako je u Goraždu samo jedno srpsko selo ostalo čitavo, dok su sva ostala popaljena..
U napadu na Pofaliće i srpsko stanovništvo Sarajeva, muslimanske snage su 15. maja i narednih dana 1992. ubile preko dve stotine srpskih civila, oba pola i svih uzrasta.
26. maja 1992. muslimanske snage su izvršile napad na selo Bradina kod Konjica. Tada je za samo sat vremena poubijano 48 civila, dečaka, mladića, žena kao i veliki broj starih, bolesnih i nepokretnih lica. Selo je u kratkom vremenskom periodu do temelja spaljeno, razorena je pravoslavna crkva u čijem dvorištu je iskopana masovna grobnica u koju su bacana tela prethodno streljanih i masakriranih srpskih civila, meštana Bradine. Nakon ekshumacije, utvrđeno je kako su mnoga tela obezglavljena, te nađena bez pojedinih ekstremiteta a neki leševi su nađeni sa rukama zavezanim žicom. Bio je to pokolj neviđenih razmera počinjen na samom početku rata. Ukupno je po logorima ubijeno 88 meštana ovog malog sela, što predstavlja pravi primer genocida.
A onda je na red stigao i Prijedor. U ranim jutarnjim časovima 30.05.1992. muslimanske snage su izvršile napad na grad sa namerom da po istom scenariju, okupiraju grad, formiraju logore, počine zločine..za razliku od meštana Goražda, Konjica i drugih gradova koji su odmah okupirani, mnogi građani Prijedora – kako Srbi, tako i Ukrajinci, ali i Hrvati, pa i neki Muslimani ustali su hrabro i stali pred agresora braneći svoj kućni prag. Grad jeste odbranjen ali uz mnogobrojne žrtve.
Neljudi su napali grad sa namerom da ponove masakr počinjen u Bradini, Konjicu, Goraždu, Kladnju, Vitkovićima, Sijekovcu, Čardaku..U tom napadu na Prijedor brutalno je ubijeno 18 građana, pripadnika MUP-a i vojnika, dok je dvadesetoro građana teško ranjeno. Neki su likvidirani nakon ranjavanja i zarobljavanja. Najmlađa žrtva tog krvavog pira bio je dečak Igor Knežević, koji je imao samo 17 godina kada je mučki ubijen. Kako navodi SRNA, svedoci su ispričali da su muslimanski vojnici najpre ranili maloletnog Igora a potom ga zarobili i zaklali u zaseoku Zajednice. U samo jednom trenu je ugašeno hiljade dečačkih i momačkih snova, želja, planova a jedna porodica ostala je večno zavijena u crno…
Rat u Prijedoru započeo je svirepim ubistvom Radenka Đape, mladića srpske nacionalnosti. “Đapa je ubijen u noći između 30. aprila i 1. maja 1992. kada je krenuo na posao, od strane muslimanskih ekstremista”, uklesano je na spomeniku u Kozarskoj ulici u Prijedoru. Izrešetan je sa pet hitaca i to je bila prva žrtva rata u ovom gradu. Nekoliko dana kasnije od strane muslimanske paravojske ubijeno je i ranjeno šestoro Srba i Hrvata, na punktu kod Hambarina i to dok su išli svojim kućama. Sve su to bili prvi znaci da su sukobi u Prijedoru neminovni. Koliko god su se pojedini srpski političari i običan narod trudili da spreče i zaustave rat u Prijedoru, pojedine ekstremističke grupe nisu odustajale od plana da Prijedor doživi sudbinu Goražda, Srebrenice, Konjica, Zenice i sela Bradine koje je samo četiri dana ranije spaljeno i razoreno.
Posećanja radi, napad na Prijedor krenuo je iz šume Panjik oko 4,00 časa, sa pet borbenih grupa. Grupe su predvodili Slavko Ećimović, Asim Muhić, Halim Mehić, Edin Čajić i Kemal Alagić zvani Divjak. Oni su planski izvršili ovaj napad sa ciljem da preuzimu vitalne ustanove u centru ove regije, pre svega, policijsku stanicu, tadašnju Opštinsku upravu i Centar za informisanje. A kako su to svuda već učinili, napadači su imali u planu i u Prijedoru da proteraju srpsko stanovništvo sa vekovnih ognjišta i počine zločine.
Deo muslimanskih snaga koji se povukao ispred vojske 28. maja, na sastanku u šumi zvanoj Panjik, na širem području reona Kurevo, organizovali su se i dogovorili da 30. maja u ranim jutarnjim satima napadnu sam grad Prijedor. Tom grupom, koja je brojala oko 350 ljudi, rukovodili su Izet Mešić zvani Hadžija i Slavko Ećimović.
Nakon ulaska ovih formacija u Prijedor došlo je do borbe između vojske i policije i ovih agresorskih grupa, što je dovelo do pogibije 15 i ranjavanja oko 26 vojnika, policajaca i civila. Sve grupe su uspele da dođu do svojih ciljeva i nisu pazili u koga pucaju – da li su to vojnici i policajci, ili civili, ili čak kola hitne pomoći. Tako je grupa koja je zauzela tzv. veliki podvožnjak pucala u bolnička kola hitne pomoći. Ista borbena grupa je u blizini tzv. velikog podvožnjaka pucala i u sanitetska kola, koja su bila vidno obeležena i sa upaljenim rotacionim svetlima. Tom prilikom su ranjeni Dragan Vučeta i Ranko Tomaš, koji su se nalazili u sanitetskom vozilu. Napadači su otvarali vatru i po stambenim zgradama i kućama gde su živeli Srbi. Deca su panično vrištala a majke su, stavljajući im ruke na usta, pokušavale da ih utišaju kako agresori ne bi čuli vriske i počinili ono po šta su i došli.
Da muslimanskim vojnicima nije bilo važno u koga pucaju, dokazali su svojim napadom na sanitetsko vozilo. Iako je na njemu bila oznaka Crvenog Krsta, osuli su paljbu koja je trajala prilično dugo sa ciljem da poubijaju sva lica u vozilu. Goran Dragojević je tog 30. maja 1992. godine, kao vozač saniteta Opšte bolnice, ranjen u napadu muslimanskih paravojnih formacija na Prijedor zadobivši rane od 32 metka. Dragojević je svedočio da je tog dana, rano ujutru, krenuo sanitetskim vozilom po ranjene do hotela u Prijedoru. Goran je objasnio da se kretao vozilom sa upaljenim rotacionim svetlima, u belom mantilu i sa oznakom Crvenog krsta kada su napadači otvorili vatru na njega.
–
Tog dana sam se zatekao u bolnici, negdje oko pola pet ujutro, i dobio sam poziv da izvršim intervenciju jer je bilo ranjenih…naravno, nisam znao tada da je već izvršen napad na grad.
Goran je objasnio da se kretao vozilom sa upaljenim rotacionim svetlima, u belom mantilu i sa oznakom Crvenog krsta kada su napadači otvorili vatru na njega. Goran je ispričao sledeće:
– Kod podvožnjaka sreo sam grupu muslimanskih civila, koji su bili naoružani i to mi je bilo sumnjivo. Prolazeći pored njih, a nisam išao mnogo brzo, osuli su rafalnu paljbu po meni. Bilo ih je sa obe strane. Istog momenta mi je bila otkinuta desna ruka, desna noga a lijeva noga je imala prostrelnu ranu, pa stomak, vrat, grudni koš..Sa ranama po cijelom tijelu uspio sam vozilo dovesti do Policijske stanice, gdje sam krvario i čekao pomoć skoro sat vremena. Bio sam sat vremena u autu, krvario, tada je naišla jedna osoba i spašen sam, prebačen u bolnicu u Prijedor, tu su mi dali krv pa za Banju Luku a odatle hitno u Beograd’‘, prisetio se Goran, dodajući da je u Beogradu šest meseci bio nepokretan, a u bolnici je proveo godinu i po. – Najviše mi je žao što ti ekstremisti nikada nisu procesuirani…ne mogu ih nazvati ljudima čim su mogli pucati na sanitet a ja sam u tom sanitetu mogao voziti njihovu majku, sestru…Pucati na sanitetsko vozilo je po svim ženevskim konvencijama ratni zločin – poručio je Goran u filmu “Priča o odbrani Prijedora”, u produkciji RTRS.
Hrabri prijedorski Obilići osujetili su zle, genocidne namere agresora spasivši tako civilno stanovništvo od pokolja koji im je bio namenjen. Svojom trezvenošću, voljom, čeličnom snagom i neustrašivom borbom suprotstavili su se napadačima koji su došli da osvajaju njihov grad. Ovi hrabri ljudi svih vera i nacija, odbranili su tog 30. maja 1992. kako grad Prijedor i njegove građane, tako i svoju državu SFRJ i sve njene vrednosti.
Zahvaljujući borbi tih heroja koji su stali na branik otadžbine, 85-ogodišnja Mara imala je priliku da uživa u igri sa svojim unucima po prijedorskim parkovima, za razliku od njene vršnjakinje Stoje Vasić (85) koju su u Srebrenici 15. maja 1992. muslimanski vojnici mučili pa je živu zapalili. Zahvaljujući prijedorskim Obilićima, mlada Prijedorčanka Jelena je preživela, i upisala željeni fakultet, za razliku od Mladenke Magazin (22) koju su tog maja 1992. muslimanski vojnici okrutno ubili u Konjicu na njenom kućnom pragu. Starina Milivoje dobio je šansu da penzionerske dane provede u igranju šaha sa svojim prijateljima, izbegavši tako sudbinu svog vršnjaka Riste Gvozdenovića kojeg su tog maja 1992. zarobili pa masakrirali pripadnici muslimanskih snaga u Bukovoj Glavi, u Istočnoj Bosni. Zbog toga što su mladi prijedorski borci i pripadnici MUP-a stali u odbranu civila, Marijana iz Prijedora je dobila još jednu životnu priliku i šansu da uživa u odrastanju svoje dece. Te sreće nije bila Nevenka Stojanović iz Goražda, koju su pred očima svekra i svekrve silovali a nakon toga je zajedno sa petogodišnjim sinom ubili pripadnici muslimanske vojske. Nju nije imao ko da zaštiti.
Upravo zbog toga, građani Prijedora večno su zahvalni svojim sugrađanima koji su branili i odbranili grad od oblaka tame koji se nadvio tog proleća nad gradom na Sani. I mladi su naročito zahvalni borcima jer su podarili život novim generacijama te zaustavili pokušaj ponavljanja tragične sudbine iz Drugog svetskog rata.
Na području Prijedorske regije do danas nisu pronađeni posmrtni ostaci 137 Srba, od čega 83 civila i oni se od završetka rata vode kao nestali. Za zločine nad srpskim civilima u Kozarcu i Podgrađu kod Prijedora, pripadnici Armije BiH su osuđeni na ukupno 29 godina zatvora, međutim, za napad na Prijedor još niko nije odgovarao!
Izvor: istinapravda1000
