Srpska pravoslavna crkva i vjernici danas obilježavaju praznik Svetog velikomučenika Prokopija.
Sveti velikomučenik Prokopije je hrišćanski svetitelj iz 4. vijeka. Rođen je u Jerusalimu. Ime po rođenju bilo mu je Neanije, a bio je vojvoda u službi cara Dioklecijana.
Prema legendi, u vrijeme progona hrišćana, Dioklecijan je odredio Neanija da s jednim odredom vojske ide u Aleksandriju i tamo zatre hrišćane. Na tom putu, Neaniju se desilo nešto slično kao nekada Savlu, kasnije apostolu i svetitelju Pavlu.
Desio se jak zemljotres, nakon čega mu se obratio Bog riječima: „Neanije, kamo ideš, i na koga ustaješ?”. Na njegovo pitanje: „ko si ti, Gospode? Ne mogu da te poznam.” pokazao se u vazduhu presvetao krst, kao od kristala, i začuo se glas: “Ja sam Isus raspeti Sin Božji, ovim znamenjem koje si vidio pobjeđuj neprijatelje svoje, i mir moj biće s tobom”.
Taj doživljaj potpuno je obrnuo i promenio život vojvode Neanija. Kao pobedilac, ušao je u Jerusalim i objavio majci da je on hrišćanin. Izveden pred sudiju, on skide sa sebe pojas vojvodski i mač, i baci pred sudiju, pokazavši time, da je on samo vojnik Hrista Cara.
Poslije velikih mučenja bačen je u tamnicu, gdje mu se javio opet Gospod Isus Hristos, koji ga i krsti i dade mu ime Prokopije. Jednog dana dođoše mu na tamnički prozor 12 žena i rekoše mu: „i mi smo sluškinje Hristove.” Optužene za ovo one bijehu bačene u istu tamnicu, gde ih sv. Prokopije učaše vjeri Hristovoj a naročito tome kako će primiti vijenac mučenički.
Zato se u činu vjenčanja bračnih pominje sv. Prokopije, pored bogovjenčanog cara Konstantina i Jelene. Tih 12 žena su kasnije strašno mučene. Gledajući njihove muke i hrabrost majka Prokopijeva takođe povjerova u Hrista, te svih 13 budu pogubljene.
Kada sv. Prokopije bi izveden na gubilište on diže ruke prema istoku i pomoli se Bogu za sve bijedne i nevoljne, sirote i udove, a naročito za Crkvu svetu, da uzraste i rasprostre se i da Hrišćanstvo sija do skončanja vremena. Sv. Prokopije preminuo je u Kesariji Palestinskoj 21. jula 303. godine.
Sveti Prokopije spada u red “ognjenih svetaca” u koje se ubrajaju još i Sveti Ilija i Ognjena Marija. U nekim srpskim krajevima smatra se da je ovaj dan pogodan za svadbe, jer sveti Prokopije pohodi i blagosilja mladence. Tradicionalno, smatra se da ovaj dan nije dobar za kupanje u rijekama i drugim tekućim vodama. Kaže se: “Ni u goru, ni u vodu”.Izbjegava se čak i sahranjivanje. U starini su Srbi rudari smatrali ovog svetitelja svojim patronom. Smatra se i zaštitnikom djece. Slavili su ga kamenoresci i bunardžije.
Slično, pošto je riječ bila o blagom svecu koji je uvijek vidio samo ono najbolje u ljudima, na današnji dan se izbjegavaju svađe i psovanje što se naročito dopada mamama koje ove dobre navike i inače pokušavaju da usade djeci.
Po svim srpskim krajevima postoje razni običaji i vjerovanja u vezi ovog praznika i pridaje mu se veliki značaj, iako nije upisan crvenim slovom u kalendar. Postoje i porodice, doduše rijetke, koje slave sv. Prokopija kao krsnu slavu.
