Iako sam odavno izgubio apetit da čak i privirim na politički život u gradu u kome sam rođen, dvije nedavne izjave viđenijih muslimanskih sarajevskih prvaka doprle su čak i do nas koji odavno ne živimo u istoj političkoj zajednici (ako pod njom podrazumijevamo ljude koji imaju samorazumljiv osjećaj zajedništva u jednom polisu).
Naime, u nekoliko dana je gospodin Bakir Izetbegović izručio svoju verziju istorije iz rubrike “nije se dogodilo” prema kojoj su savremena srpska i hrvatska nacija stvorene u 19.i20.vijeku a do tada smo u svi u Bosni i Hercegovini (za karakterističnom nesposobnošću artikulisanja svih vokala u tom izrazu) bili “dobri Bošnjani”.
Drugu, možda još zanimljiviju izjavu dao je profesor sarajevskog Fakulteta islamskih nauka Džamaludin efendija Latić, dugogodišnji saradnik Alije Izetbegovića, ideolog i aktivista političkog islama i SDA o tome kako “ne postoji pravoslavna misao u Bosni i Hercegovini”, iako prof. Latić, eto, kao svi širokogrudi islamski učenjaci, rado čita pravoslavne teologe i mislioce. Dakle, uz teške riječi kojih nije nedostajalo između njih dvojice, ipak su po srijedi eksponenti iste čaršije kao centra političke i (khm khm) svake druge moći.
O istorijskoj utemeljenosti prve izjave ne vrijedi trošiti previše mastila: dosada su se već pojavili radoci S. Džaje i drugih o značenju sintagme Dobri Bošnjani, a uskoro iz pera autora ovih redova treba da izađe jedan naučni rad o zloupotrebi ove sintagme u procesu stvarnja “bosanske posebnosti” kao osnove “bošnjačkog identiteta” u književnim i (loše realizovanim) pseudo-istorijskim djelima Maka Dizdara i Muhameda Filipovića.
Ono što, ipak, ne treba da smetnemo sa uma jeste činjenica da je ova istorija obrnute perspektive od one utemeljene na istorijskim činjenicama zvanični identitetski narativ koju “bošnjačka” istoriografija njeguje a školski sistem podržavva. to ukratko znači da će se kroz nekoliko decenija sasvim okončati formiranje savremene “bošnjačke” nacije na konfabuliranom i sasvim antiistorijskom narativu koji je sasvim identičan onome koji zapadnohercegovački Hrvati već imaju na osnovu radova Krunoslava Draganovića i Dominika Madnića ili savremeni Montenegrini na osnovu njihovih pseudo-istoričara.
Obrtanjem identitetskog preloma svaka od ovih novoformiranih nacija prinuđena je da istoriju kazuje od preloma od srpskog identiteta i pravoslavnog naslijeđa prema njenoj savremenosti pa se tako pišu hiljade bezvrijednih stranica o tome kako su svi bili Bošnjani, Hrvati, Crnogorci koje je tek, eto, zla i vazda nevjerovatno efikasna “srbijanska” propaganda učinila Srbljem u najskorije vrijeme.
Svrha ovih “istorijskih istraživanja” i nije raskrivanje prošlosti već mobilisanje masa oko novih identietta u sadašnjosti. Zato je za njih bilo kakva istorijska argumentacije ne samo nemoguća već metodološki nepotrebna.
Bijeg u konfabuloznu poželjnu prošlost prati, očigledno, nemogućnost da se i u sadašnjosti nađe ono poželjno. Tu se već susrećemo sa prof. Latićem. Neću mu navoditi imena zanimljivih teologa i “mislilaca” koji su rođeni na prostoru Bosne, Huma i Zahumlja, a kojih u 20.vijeku nije nedostajalo i danas ne nedostaje. Nema za tim potrebe najprije zato što se malo i razlikuje pojam “mislilac” i “misao” u duhovnim tradicijama kojima pripadamo: zaista je rijetko naći nekoga od nas srpskih bogoslova i filosofa koji bi se uklopio u čaršiju praktičnu orijentalnu “misao sa ćepeneka”.
Takođe, biće da je prof. Latić naslutio još jedan naš temeljni stav koji nas čini nepoćudnim njegovoj pažnji: niko od nas nije samo i isključivo “bosanski” mislilac jer nas naš srpski identitet uvijek upućuje na duhovne, identitetske, misaone orijentire izvan i iznad dejtonske doline plača koja nosi ime po srpskoj sredonjvjekovnoj kraljevini i Hercegovini od Svetoga Save.
U jednom od svojih skorijih tektova prof. Nenad Kecmamović sa punim pravom piše:
“Posljednjih godina govorilo se da su međuentitetski i međunacionalni odnosi u BiH postali gori nego i prije i poslije rata. Danas se može reći da su lošiji nego čak i tokom rata.
Tokom rata je bilo prekida vatre, primirja, razmjene zarobljenika i privremenih razgraničenja, što je značilo i razumijevanje tri strane. Danas, međutim, u zajedničkim organima u Sarajevu traje neprekidna razmjena političke vatre, politička primirja su sve rjeđa i kraća. I, još gore: Predsjedništvo, Savjet ministara i Parlamentarna skupština boluju od paralize. Situaciju dobro ilustruju simboli državnosti BiH. Zastava, koju je po bonskim ovlašćenjima nametnuo v. p. Vestendorp, nema oznaka ni BiH, ni entiteta, niti ijednog od tri naroda, dok žuto-plava boja ukazuje da svi hoće u EU, u koju nikada neće biti primljeni. Kao i himna, koju ne pjevaju čak ni Bošnjaci jer nema tekst. Politički teatar apsurda!” (U Bosni više nema Andrićeve tanke linije).
Ono što Kecemanović ilustruje primjerima političkog života samo je epitel dubljih organskih procesa koji se dešavaju i na međuljudskom planu. Vezivno tkivo je, osim trgovine i poslovnih odnosa, sve više iskidano, čak i na elementima pristojnosti. Ako izjavu prof. Latića stavimo u kontekst napora tri konfesionalna fakulteta (Fakultet islamskih nauka, Katolički bogoslovni fakulteta, Pravoslavni bogoslovski fakultet) da već nekoliko godina realizujemo zajednički program master studija “Religijske studije i izgradnja mira”, onda nam je jasno da napori za razumijevanje teško da mogu da stignu okoštavanje identitetskog narativa prema kome su oni sa kojima valja živjeti – nepostojeći plod srbijanske propagande.
Šta, dakle, možemo naučiti iz ovih plahovitih i pomalo tužnih izjava ljudi koji danas žive u mom rodnom gradu? Srpska misao može jasno da uoči putanje kojima će se ona susjedna kretati i već se kreće te, ukoliko nekome nije jasno, onda nas ovakvi opominjući stimulansi moraju dodatno opomenuti da u našoj istoriografiji zadržimo pažnju na one istoričare i istorijske škole koje danas vozglavljuju Miloš Ković i drugi naši izvrsni istoričari koji neće dozvoliti dekonstrukciju nepobitnog kontinuiteta srpskog narodnog i nacionalnog identiteta zarad postmodernističkih teorija identiteta i zarad upotrebljivosti natoističkoj defetizaciji srpskog naroda.
Takođe, ovakve izjave nas još jasnije upućuju na putanju svakidašnje misaone, duhovne, identitetske integrisanosti sa srpskom mišlju i stvarnošću kao sa prvobitnim i jedinim prirodnim okvirom u kome postojimo.
Što se tiče Sarajeva: tamo ništa novo. Ono samo uspijeva da decenijama pokida sve veze sa Srbima u sadašnjosti u u našoj nekada zajedničkoj prošlosti. Ali još davno je prof. Rešid Hafizović napisao esej karakterističnog naziva: “Labuđi pjev bosanskoj osobenosti”.
