epa10029541 French President Emmanuel Macron, and European Council President Charles Michel salute during family picture at EU-Western Balkans leaders' meeting in Brussels, Belgium, 23 June 2022. The progress on EU integration and the challenges which the Western Balkans countries face in connection to the Russian invasion of Ukraine are topping the agenda when EU and Western Balkan leaders meet prior a European Council meeting. EPA-EFE/OLIVIER HOSLET
Kao što je u onoj Andersenovoj bajci dijete na kraju priče uzviknulo “Car je go”, tako je poslije jučerašnjeg Samita o Zapadnom Balkanu sa liderima o Evropske Unije jasno da je pristupanje EU više nego ikad – (geo) politička stvar.
Istina, Srbija nije pri kraju evropske bajke, ali je pitanje šta će dalje EU: hoće li nastaviti, poput cara iz bajke, da ponosno korača, ili će promijeniti taktiku.
Ako je i bilo zabluda oko pristupanja EU, razvejao ih je jučerašnji samit u Briselu. Tri sata razgovora se svelo, kako je saopšteno, na razmjenu mišljenja o mogućnostima ubrzanja pristupanja. Sa druge strane, Ukrajina je, nakon invazije Rusije, lansirana u orbitu EU i mimo reda dobija status kandidata.
FOTO: STEPHANIE LECOCQ/EPA
Ni približno dotle nije stigla Bosna i Hercegovina, juče su se tome usprotivile Francuska, Njemačka i Holandija. I ostatak Zapadnog Balkana stagnira – Srbija ne otvara klastere zbog toga što nije uvela sankcije Rusiji, a Sjeverna Makedonija i Albanija ne uspijevaju da započnu pregovore jer Bugarska insistira na blokadi a EU nema mehanizme da je umilostivi.
Sve bi se moglo svesti na izjavu šefa evropske diplomatije Đuzepa Borelja.
– Danas nije dobar dan – kazao je Borelj komentarišući dešavanja oko Zapadnog Balkana i EU.
Nema pridruženja bez promjene stava
Lideri zapadnog Balkana ocijenili su da je to nepravedno, ali jasno je da je pristupanje EU sve više postaje (geo)političko pitanje, jer da je suprotno o Ukrajini se u kontekstu kandidata ne bi ni raspravljalo a Albanija i Sjeverna Makedonija bi započele pregovore jer su ispunili sve uslove.
Postavlja se pitanje, da li će se ta praksa nastaviti i dalje? Da li je nešto trulo u EU? I, želi li, EU uopšte Zapadni Balkan kao dio organizacije?
Profesor Centra za geopolitiku Univerziteta Kembridž Timoti Les nema dileme, politika je u pristupanju uvijek stavljala prste. Za Blic on dalje ističe – nema proširenja bez promjene stava srca EU.
– Proširenje EU je uvijek bilo pitanje politike i uvijek će biti. Pitanje je da li Evropljani, delujući kolektivno, žele da se zemlja pridruži EU ili ne. EU navodi potrebu da se ispune uslovi, koji jesu važni, ali su sekundarni u odnosu na politiku. Evropska ekonomska zajednica, kakva je tada bila, priznala je Grčku 1981. bez potrebe za uslovima. Slično, ublaženi su uslovi da bi se 2007. Bugarska i Rumunija pridružile. Nasuprot tome, EU odbija viznu liberalizaciju Kosova, uprkos dogovoru o demarkacij granice sa Crnom Gorom, jer države poput Holandija to ne žele. Ne pravim razliku između Ukrajine i zemalja Balkana, niko od njih se neće pridružiti EU bez promjene mišljenja u zapadnoevropskim prestonicama – istakao je Les.
Zapadni Evropljani ne žele Balkan u EU
Ocijenio je da je statutu kandidata Ukrajine kumovale zemlje poput Francuske i Njemačke, koje žele da pokažu političku podršku Ukrajini usred intenzivnih kritika o tome da odbijaju da im daju oružje i ohrabruju Kijev da postigne kompromis sa Rusijom.
– Međutim, status kandidata neće Ukrajinu približiti stvarnom članstvu u EU, što je u suprotnosti sa interesima “jezgra” Evrope. Umjesto toga, Francuska i drugi bi željeli EU da bude koherentna, stabilna, čvrsto povezana grupa bogatih zemalja koje dijele iste vrijednosti. Ovom cilju ne služi integracija velike, siromašne i problematične zemlje poput Ukrajine – ocjenjuje Les.
Ističe da iz istih razloga, zapadni Evropljani ne žele integraciju Balkana, vide ga kao potencijalnu obavezu, nestabilnog, etnički podijeljenog.
– To su napravili lideri poput Emanuela Makrona, jasno da je njihova vizija istočne Evrope neka vrsta pripadnosti EU, ali nije stvarno članstvo. Prošlog mjeseca je predstavio svoju viziju Evropske političke zajednice koja uključuje Ukrajinu, Balkan i druge neintegrisane države u regionu. Drugi guraju Otvoreni Balkan, odnosno novi regionalni entitet pod srpskim vođstvom, na teritoriju stare Jugoslavije. Na stranu sve ostalo, novi entuzijazam Evropljana za ovaj projekat je dokaz da region nije predodređen za članstvo u EU – ocijenio je Les.
Sličnog je stava Suzana Grubješić iz Centra za spoljnu politiku.
– Oduvijek je proširenje bilo (geo)politički proces, osim što je u slučaju Zapadnog Balkana birokratizovan i formalizovan, pa se insistiranjem na reformama odlaže politička odluka o prijemu. Nije iznenađenje što je sada, usljed ruske agresije na Ukrajinu, Istočno partnerstvo u prvom planu, ali je ostavljanje Zapadnog Balkana po strani vrlo loš potez koji može da ima dugoročno negativne posljedice kako po region, tako i po kredibilitet same Unije u ovom dijelu Evrope – istakla je za Blic Grubješić.
Lideri EU okupili su se juče na samitu u Briselu, koji će biti održan danas. Najavljeno je donošenje statuta kandidata Ukrajini i Moldaviji, ali i da se povede rasprava o francuskom prijedlogu o formiranju Evropske političke zajednice. Kako se navodi u nacrtu dokumenta, cilj ove inicijative je da se ponudi platforma za političku koordinaciju za evropske zemlje širom kontinenta.
