Lazareva subota ili Vrbica je dan koji prati niz običaja u srpskom narodu.
Pored odlaska u crkvu i donošenja vrbove grančice koju bi trebalo zadjenuti uz ikonu, u nekim dijelovima Srbije zadržan je i običaj takozvanih Lazarica.
Ko su bile “Lazarice”? Po legendi, običaj u kom one imaju glavnu ulogu nastao je u vrijeme cara Lazara, u čast njegovog imendana. “Lazarice” su zapravo bile ženska povorka – nekad su išle tri djevojke u grupi, a nekad deset, pa i više. “
Lazarice” su bile one djevojke koje su stasale za udaju i to je trebalo da pokažu cijelom selu na Lazarevu subotu, odnosno Vrbicu – otud i naziv “Lazarice”.
Naši preci su vjerovali da bi svaka djevojka trebalo barem tri puta da bude “Lazarica”, odnosno da provede tri godine i tri Lazareve subote u svojevrsnoj ritualnoj šetnji selom na Vrbicu prije nego što se uda. Ukoliko to ne učini, vjerovalo se da će je sustići neka nesreća.
“Lazarice” su imale podijeljene uloge. Dve glavne su pripadale “Lazaru” i “Lazarici”. Obje uloge “igrale” su djevojke: “Lazar” je bila djevojka obučena u muško odjelo i naoružana štapom, mačem ili jataganom, a na glavi je imala klapak ukrašen cvijećem i perjem. “Lazarica” je nosila svečanu žensku odjeću, a glavu je prekrivala bijelom maramom ili tankim velom, tako da joj se lice nije vidjelo. I ostale “Lazarice” su prekrivale lice maramom – samo su im se vidjele oči.
Ostale djevojke iz grupe su takođe bile svečano obučene, a kako bi sačuvale čast uvijek ih je predvodio stariji brat koji je rastjerivao mladiće da bi “Lazarice” mogle da sprovedu običaj tako da ih niko ne ometa.
“Lazarice” bi rano ujutro na Lazarevu subotu krenule od kuće do kuće u kojima je bilo momaka za ženidbu i izvodile poseban ples. Opet su “glavnu ulogu” imali “Lazar” i jedna “Lazarica”, dok bi ostale djevojke čestitale domaćinima Lazarevu subotu i upućivale im želje za sreću i napredak kuće i ukućana. Obično bi bile darivane jajima, simbolom Isusovog vaskrsnuća.
S obzirom na to da je riječ o paganskom ritualu, verovalo se da “Lazarice” imaju moć da donesu sreću porodici kraj čije su kuće stale. Otud su im momci kojima su čestitale Lazarevu subotu tražili poneki dio garderobe, najčešće maramu kojom su prekrivale lice. Ujedno, to je bio i znak svakoj “Lazarici” koji je momak “bacio oko na nju”. Mladić koji bi išao uz “Lazarice” je strogo vodio računa da nijedna djevojka ne ostane bez marame, jer se to smatralo skrnavljenjem njene djevojačke časti.
Ali, kako se vjerovalo da “Lazarice” donose sreću, tako je postojala bojazan da bi mogle da donesu i nesreću. Zbog toga su svi domaćini pred čijim bi kućama “Lazarice” izvodile ples prema njima postupali veoma oprezno. Strahovali su da ih ne uvrede i ne otjeraju sa praga bez darova, da im djevojke ne bi “bacile kletvu” koju su, opet, samo one mogle da “skinu”.
Ovaj običaj vijekovima je bio dio tradicije na Lazarevu subotu u većem dijelu Srbije. Vremenom je prestao da postoji, a tek ponegdje u današnje vrijeme djevojke ga oživljavaju kao uspomenu na kulturno nasljeđe Srbije iz doba cara Lazara, prenosi Žena Blic.
