U BiH se ne vodi precizna statistika koliko godišnje bude obavljeno abortusa, na državnom ili entitetskim nivoima! Ipak, na osnovu niza parcijalnih ili nezvaničnih podataka moguće je doći do opšte, veoma dramatične predstave o stanju u zemlji kada je riječ o prekidima trudnoće.
U banjalučkom kliničkom centru zvanično svakog dana budu prekinute dvije trudnoće ili oko 750 trudnoća za godinu dana. Ako je vjerovati neslužbenoj statistici, po kojoj na svaki legalni bude izvršeno još pet nelegalnih abortusa, to znači da u Banjaluci dnevno bude prekinuto 12, a godišnje oko 4.500 trudnoća. Zvanično, od 1993. do 2008. godine u najvećem gradu Srpske urađeno je 21.000 legalnih abortusa, dok je u Republici Srpskoj od 2004. do 2012. godine izvršen prekid 9.000 trudnoća. Podaci se odnose na javne bolnice.
Ako je istinita matematika o pet neevidentiranih abortusa u privatnim klinikama na jedan legalan i evidentiran u javnim bolnicama, dolazimo do podatka da je u periodu od deceniju i po u Banjaluci (1993-2008) prekinuto 126.000 trudnoća. Da brojka o skoro 4.500 prekinutih trudnoća godišnje u Banjaluci nije pretjerana pokazuje i zvanični podatak da je u gradu na Vrbasu prije rata godišnje obavljano i do 6.800 abortusa. Znači, više nego što je bilo porođaja.
S obzirom na drastičan porast seksualnih sloboda, posebno kod mladih, ali i porast stanovništva, teško je povjerovati da je broj abortusa smanjen. Prije će biti da se preselio iz državnih u privatne klinike, kojih do rata nije bilo i koje, za razliku od državnih, nude mogućnost za sve vrste dogovora, čija je suština očuvanje anonimnosti nesuđenih majki.
Šampionke Evrope
Iole pouzdana evidencija o abortusima ne postoji ni u Federaciji BiH. Prema određenim podacima, na Ginekološko-akušerskoj klinici Kliničkog centra Univerziteta u Sarajevu i Klinici za ginekologiju i akušerstvo Univerzitetskog kliničkog centra u Tuzli dnevno u prosjeku bude obavljeno po pet abortusa. Za godinu dana to je oko 3.650 prekinutih trudnoća samo u ove dvije klinike. Istraživanja pokazuju da se i u muslimansko-hrvatskom dijelu BiH žene i djevojke radije odlučuju da neželjenu trudnoću prekinu u privatnim klinikama, daleko od očiju javnosti i zvanične statistike. Takođe, na klinici za ginekologiju i akušerstvo u Kliničkom centru u Sarajevu broj rođene djece iz godine u godinu vidno se smanjuje. Prije rata imali su oko 10.000 poroda godišnje, a danas taj broj ne prelazi 3.500.
Zakon – mrtvo slovo na papiru!
Po zakonu, privatne klinike u BiH moraju da prijave sve obavljene abortuse, ali to uglavnom ne čine jer je prvi uslov pacijentkinja koje dođu da obave ovu hiruršku intervenciju upravo to da sve ostane “u četiri zida”. A vlasnici privatnih klinika ne žele da gube mušterije, čak ni po cijenu plaćanja drastičnih kazni. Zbirna kazna za kliniku na kojoj je obavljen neprijavljen abortus, odgovorno lice na toj klinici i zdravstvenog radnika koji je operisao kreće se od 4.000 do 19.000 KM, pa ko voli neka izvoli. Međutim, po svemu sudeći, ove kaznene odredbe su mrtvo slovo na papiru.
Prema istraživanjima dr Stanka Lasića, u Bosni i Hercegovini su u periodu 1980-1990. godine obavljena 539.752 abortusa, dok su rođene 783.464 bebe. U međuvremenu, broj novorođene djece je drastično opao, što zbog teških uslova života, što zbog sve manje spremnosti mladih žena da se više puta “žrtvuju” rađajući djecu i tako se odreknu životnog komfora, a podizanje djece upravo to zahtijeva.
Profesorka Sebija Izetbegović, ljekarka na Ginekološko-akušerskoj klinici Kliničkog centra Univerziteta u Sarajevu, smatra da se broj pretjeranih abortusa može riješiti samo na dva načina: poboljšanjem standarda, nakon čega će se parovi lakše odlučivati da imaju više djece, te prevencijom, čiji se početak nalazi u porodici.
– Majke vode kćerke kozmetičarki i frizeru. Pa, treba prvo da ih nauče da odu ginekologu, kao što one idu. Dakle, da idu i kćerke, da shvate da to nije tabu, da shvate šta znači čuvati se. Prerano stupanje u seksualne odnose strašno ugrožava život djevojke od 16 ili 17 godina jer ona ne zna ni da adekvatno vodi higijenu, a kamoli da se seksualno zaštiti – kaže Izetbegovićeva.
Ni u Srbiji nema precizne evidencije, ali i raspoloživi podaci dovoljni su za zaključak da su žene u ovoj državi po broju abortusa šampionke Evrope. Bez konkurencije. Po tim podacima, svaka žena između Drine i Timoka u životu prosječno tri puta prekine trudnoću. Procjenjuje se da svake godine u Srbiji bude izvršeno i do 150.000 abortusa. Za isto vrijeme rodi se samo 70.000 djece. Prostom primjenom tablice množenja dođe se do zapanjujućeg podatka da je zbog nasilnog prekida trudnoća Srbija za 10 godina izgubila grad veličine Beograda.
“Rijaliti-pedagogija”
Istovremeno, istraživanja pokazuju da je po broju korisnica pilula za kontracepciju i hormonske spirale Srbija na posljednjem mjestu na kontinentu. Takođe ubjedljivo, bez ozbiljne konkurencije. Za razliku od zapadnoevropskih zemalja, u kojima se neplanirana trudnoća uglavnom događa mladim i neudatim ženama, u Srbiji se na prekid trudnoće najčešće odlučuju udate žene, u najboljim godinama, koje iz nekog razloga ne žele da imaju više djece. Skoro 75 odsto prekinutih trudnoća odnosi se na ovu kategoriju ženske populacije.
Njihovo najčešće objašnjenje jeste da njima ne treba više od jednog ili dva djeteta, a kao izgovor služi im teška ekonomska situacija. Razlog je i neshvatljivo visoka socijalna tolerancija prema nasilnom prekidu trudnoće u društvu koje je siromašno, u kojem se po jednoj udatoj ženi rađa manje od dvoje djece (1,4 djeteta) i u kojem godišnje bude obavljeno oko 35.000 sahrana više nego porođaja. Prosječna žena u Srbiji rađa 1,4 djeteta, u Evropi je taj prosjek 1,6 djece, a za prostu reprodukciju stanovništva neophodno je da Srpkinje rađaju najmanje 2,2 djece.
Slijede djevojke koje su u dugoj vezi, ali koje ni nakon niza godina zajedničkog života i upoznavanja nisu načisto da li je muškarac s kojim su “onaj pravi” s kojim žele da imaju potomstvo ili je samo “privremeno rješenje”, koje im služi da ne budu same, da zadovolje seksualne potrebe ili, što je sve češći slučaj, svoje kratkoročne materijalne prohtjeve, po sistemu “nije važno kakav je, važno je da ima mnogo para”. Jer, biti ljubavnica ili starleta muškarcu koji ima para danas je obrazac za put do lagodnog života, koji podržava većina Srba. I Srpkinja, bez obzira na životno doba i obrazovanje.
Da nije tako ne bi im Nataša Šavija, Maca Diskrecija, Atina Ferari i sve veća armija mladih i lijepih djevojaka koje se otvoreno hvale svojom prostitucijom bile popularnije čak i od Novaka Đokovića, niti bi “Parovi”, “Farma”, “Veliki Brat” i slično smeće od televizijskih emisija, zbog kojih bi Staljin s punim pravom punio gulage, bili glavna dnevnopolitička tema u Srbiji. U posljednjih nekoliko mjeseci u Srbiji se više priča o rijaliti-programima i o tome ko je s kim imao seks, nego o Kosovu i Metohiji i pristupanju Evropskoj uniji, top-temama koje su se 10 godina nalazile na vrhu liste interesovanja medija, naroda i političara.
Godišnje se na abortus odluči i između 6.000 i 10.000 djevojaka od 16 do 19 godina, koje abortusom ozbiljno ugrožavaju svoje zdravlje i plodnost. Od 1.000 djevojaka ovog uzrasta, svake godine njih 50 ima nasilni prekid trudnoće. I to samo po zvaničnim podacima, koji sigurno nisu tačni jer uglavnom potiču iz državnih zdravstvenih ustanova. Privatne ih rijetko, a najčešće uopšte ne dostavljaju, posebno kada su u pitanju djevojke koje trudnoću uglavnom kriju i od svojih roditelja.
“Specijalne veze”
Prema procjenama stručnjaka, na svaki prijavljeni slučaj prekida trudnoće u Srbiji kod maloljetnica dolazi još šest neprijavljenih i oni se obavljaju upravo u privatnim klinikama. Isto kao i u BiH. Ovo je oblast u kojoj “specijalne veze” odlično funkcionišu. Jedan od razloga zašto ne prijavljuju “svoje” abortuse je taj što vrlo mali broj njih, tek nekoliko desetina, ima dozvolu za obavljanje ovih usluga.
– Abortus nosi veliki rizik od infekcija, krvarenja i mehaničkih povreda, koje kasnije mogu biti uzrok steriliteta – upozorava dr Dejan Stojanović, ginekolog u porodilištu Narodni front.
On doddaje da danas, na ovom stepenu razvoja svijesti ljudi i medicine, kada postoje brojni načini sigurne zaštite, namjerni prekidi trudnoće ne smiju biti vid planiranja porodice.
Statistika pokazuje da svaka dvanaesta žena u Srbiji od 15 do 49 godina godišnje ima najmanje jedan nasilan prekid trudnoće. Među njima je čak 25 odsto žena koje iza sebe imaju četiri ili više takvih iskustava. Koliko god zvučalo nelogično, njima je manji problem da se jednom u godini ili u dvije godine podvrgnu ozbiljnoj hirurškoj intervenciji prekida trudnoće nego da malo više povedu računa o svojim seksualnim odnosima.
Ginekolozi ističu da se neke pacijentkinje ponašaju kao da je abortus sredstvo kontracepcije.
– Ako medicinski ili etički razlozi ne nalažu drugačije, uvijek pokušavam da ubijedim pacijentkinju da nastavi trudnoću – kaže ginekolog Ilija Stojmenovski, vlasnik privatne klinike u Beogradu.
Ipak, on priznaje da nije uspio da ubijedi nijednu.
– Svaka je bila ubijeđena da iz nekog ekonomskog, socijalnog ili emotivnog razloga treba da abortira – kaže dr Stojmenovski, upozoravajući da nasilni prekidi trudnoće imaju razmjere i odlike prave epidemije, koja će ostaviti tragične posljedice po sudbinu države i naroda.
Stručnjaci se slažu da je jedino dugoročno rješenje podizanje znanja i svijesti seksualnih partnera, posebno mladih ljudi, o prednostima prevencije, odnosno korišćenja kontracepcije. Možda i kroz uvođenje časova iz seksualnog obrazovanja u školama. Jedno je sigurno, bili bi to časovi sa kojih bi učenici najmanje bježali.
Dok u Španiji, Švajcarskoj ili Portugaliji upotrebu nekog sredstva kontracepcije prilikom prvog bračnog odnosa praktikuje najmanje 50 procenata, a u nekim zemljama i 80 odsto mladih, u Srbiji taj procenat ne prelazi 20 odsto. Većina mladih olako uzima činjenicu da se seksom uz korišćenje kondoma ne štiti samo od neželjene trudnoće, već i od brojnih, lako prenosivih polnih infekcija, čiji se simptomi mogu pojaviti odmah, ali, što je mnogo opasnije, i nakon pet ili 10 godina, kao što je slučaj sa sidom.
