ATV ekskluzivno donosi dokumente Nacionalnog britanskog arhiva, sa kojih je skinuta oznaka tajnosti, a koji su objavljeni prošle godine kao dio paketa koji pripadaju korespondenciji tadašnjeg premijera Velike Britanije Džona Mejdžora pod nazivom “Korespondencija sa liderom liberalnih demokrata” čiji je lider tada bio Pedi Ešdaun.
Čitanjem prepiske tadašnjeg lidera Liberalnih demokrata sa Premijerom Velike Britanije, može se posmatrati i naslutiti kakvo će biti Ešdaunovo djelovanje u BiH nakon dolaska na poziciju Visokog predstavnika u BiH 27. maja 2002. godine.
Tokom posjete Republici Srpskoj, u avgustu 1992. godine Ešdaun je napravio kompletan izvještaj o sarajevskom ratištu, o onome što je vidio na koridoru, o tenkovima, avionima i raketama koje posjeduje Vojska Republike Srpske. Takođe, pisao je o zatvorima i izbjegličkim kampovima na Manjači i Prijedoru.
Nakon posjete, poslao je pismo Radovanu Karadžiću, tadašnjem predsjedniku Republike Srpske. U tom pismu se vidi da je obišao zatvore na Manjače, kao i one u Omarskoj i Trnopolju. U pismu navodi da se ta mjesta, na osnovu onoga što je on vidio, ne mogu nazivati koncentracionim logorima.
“Zadovoljan sam što vidim da komandir u kampu poštuje načela Ženevske konvencije, koliko god mu finansije dozvoljavaju. Hrana je slaba, a lijekovi nisu adekvatni. Cijenim da je razlog za to što je zemlja u cjelini pogođena sankcijama.”
On se osvrnuo i na priču o koncentracionim kampovima u Srpskoj, gdje je naglasio “da je po onome što je on vidio, bilo neodgovorno i netačno nazvati te kampove koncentracionim”.
Pisao kako je srpska avijacija napala civilne ciljeve
Dva mjeseca nakon toga, pisao je tadašnjem premijeru Džonu Mejdžoru, da su Srbi svojim avionima napali civilne ciljeve i to kasetnim bombama britanske proizvodnje, kao i da su spremni da se usprotive Rezoliciji UN-a, čak i pod prijetnjama Američkom avijacijom.
“Muslimanska domovina”
U narednom pismu, koje je poslao Mejdžoru, više puta je naglasio pojam “Muslimanska domovina”, misleći na prostor BiH. U tim pismima nije spomenuo nijedan logor i zatvor u kojem su držani i ubijani Srbi, te je vršio pritisak da Britanija reaguje zbog zatvora, etničkog čišćenja i izbjegličkih kampova u Republici Srpskoj.
“Srbi će ‘pregaziti’ Srebrenicu i njenih 60.000 muslimana”
Takođe, Ešdaun u pismu koje je premijeru poslao 3. aprila 1993. godine piše kako je samo pitanje vremena kada će Srbi “pregaziti” Srebrenicu i njenih 60.000 stanovnika muslimanske vjeroispovjesti, čime će izgubiti podršku za provođenje Vens/Ovenovog plana.
Šta je predstavljao Vens/Ovenov plan?
Plan je predviđao decentralizovanu BiH podijeljenu u deset pokrajina, koje bi imale nadležnosti nad unutrašnjim poslovima i obrazovanjem. Pokrajine bi bile formirane po etničkom principu, dok bi glavni grad Sarajevo bio demilitarizovani distrikt sa sjedištem centralne vlade.
Podržao ojačavanje i strožije provođenje sankcija
Samo jedanaest dana kasnije, Ešdaun piše, kako žali što Britanija nije spremna da poduzme akciju da zaštiti pad Srebrenice i njenih 40.000 muslimana u srpske ruke. U tom pismu podržao je ojačavanje i strožije provođenje sankcija.
Podsjećamo, po popisu stanovništva iz 1991. godine, u opštini Srebrenica je živjelo 36.666 stanovnika, od čega 27.572 (75,19%) muslimana.
