Istočni petak je prvi petak nakon Vaskra, a običaj je da se zorom izlazi na najbliži izvor ili vodicu, gdje se umiva, pije voda, bere cvijeće, veseli i vraća se kući tek uveče.
Istočni petak, zove se još i Izvor izlječenja, jer toga dana vjernici odlaze na obližnji izvor i umivaju se radi izliječenja od mnogih bolesti.
Taj dan je dan posvećen proslavljanju Presvete Bogorodice, koja je na taj dan u bogosluženju naziva Živonosni istočnik.
Uspostavljanje ovog praznika desilo se u hramu pored jednog izvora nedaleko od Carigrada, koji se zvao “Živonosni istočnik”. Taj hram je podigao car Lav Veliki (V vijek).
Po predanju, jednom prilikom, još dok nije postao car Vizantije, u šumi je naišao na slepog čoveka, odveo ga do izvora gdje ga je napojio i umio, nakon čega je slijepac progledao.
Kada je postao car, na mjestu gdje se to čudo desilo, podigao je hram, u znak zahvalnosti Presvetoj Bogorodici. Narod je počeo da pristiže sa svih strana, tražeći i nalazeći lijek za mnoge bolesti.
Među njima je bio i potonji car Justinijan (VI vijek), koji, izliječivši se i sam na tom izvoru, obnavlja i proširuje hram, koji se poslije zemljotresa srušio.
Car Vasilije I Makedonac (IX vijek) i njegov sin Lav VI Mudri (IX-X vek) ponovo obnavljaju ovaj hram i izvor, koji je darivao mnoštvo iscjeljenja, uključujući i grčku aristokratiju, čemu sinaksar posvećuje posebnu pažnju. U njemu se opisuju mnoga iscjeljenja, pa čak i vaskrsenje jednog mrtvaca.
Tu su se iscjeljivali od vodene bolesti, sušice, bjesnila, raka, groznice i temperature, neplodnosti, skorbuta, tumora, duševnih bolesti, bolesti očiju i još mnogih drugih. Istorijat ove svetinje i povijest današnjeg praznika zapisao je Nikifor Kalist u XIV vijeku.
Na ikoni praznika se slika Majka Božija sa Bogomladencem, iznad izvora, kojem prilaze slijepi, bogalji, carevi i sveštenici. Kod Grka, od 16. vijeka i kod Rusa, izvori (istočnik) pri manastirima ili blizu njih, posvećivani su ovom prazniku.
Sveti Serafim Sarovski se često molio pred ovom Bogorodičnom ikonom. Svake godine Ruski Patrijarh na Istočni petak služi u Sergijevom Posadu kraj Moskve, poslije Liturgije i molebana Bogorodici, obavi malo osvećenje vode.
Običaj je da se zorom izlazi na najbliži izvor ili vodicu, gdje se umiva, pije voda, bere cvijeće, veseli i vraća se kući tek uveče.
Današnji praznik, kao slavu, proslavljale su ponegdje mehandžije. U Popovom polju žene na taj dan ne rade teže poslove. Na ovaj dan se u selima oko Niša i Pirota boje jaja kao i za Vaskrs, samo što su namijenjena upokojenima, jer se tada spremaju za Pobusani ponedeljak.
Ponegdje se ovaj praznik proslavlja i kao seoska slava, kada je običaj da se kolje jagnje.
