Objavljivanje šokantnog spisa Seada Zubanovića “Ko je bio Meša Selimović”, u kojem je do juče anonimna osoba “raskrinkala” Mešu Selimovića kao navodnog stvaraoca “srpske nacionalističke književnosti” i učesnika “antibošnjačke zavjere”, u najmanju ruku predstavlja šamar intelektualnoj javnosti u BiH i regionu, koja mu je nedvosmisleno poručila da se okane pisanja bez naučnog osnova!
Zubanović se u svom osvrtu vodi tezom da je Meša Selimović bio onoliko dobar književnik koliko su “njegov mentor Dobrica Ćosić i stvarni autor ‘Derviša’ i ‘Tvrđave’, Ivo Andrić, bili dobri ljudi”.
– Njih trojica su zajedno dali i, nažalost, još daju svoj veoma veliki doprinos dovođenju bošnjačkog naroda na ivicu grobne jame – glasi Zubanovićeva zaprepašćujuća poruka.
Prvi koji je reagovao na Zubanovićevo pisanje o Selimoviću bio je Mešin dugogodišnji saradnik i prijatelj Muhamed Filipović, predsjednik Bošnjačke akademije nauka i umjetnosti (BANU), koji nam je rekao da je objavljeni spis, u najmanju ruku, proizvoljno napisan tekst, nastao iz “retardirane svijesti autora”.
– Ako je takvo nešto napisao čovjek koji nikada nije imao direktno iskustvo sa piscem kakav je bio Meša, onda svaku njegovu tvrdnju treba nazvati besmislicom. Velika je sramota tako pisati o jednom Meši Selimoviću! I ne samo to! Takav čin je nekulturan i nepravedan, a potiče iz retardirane svijesti, spuštene na najniži nivo – rekao nam je ogorčeno Filipović.
Blistav talenat
On kaže da o značajnim ljudima kakav je Meša Selimović treba razgovarati, posebno o tome kakav su uticaj imali i šta su ostavili iza sebe, ali da se ovakvom poslu ne smije pristupati paušalno i bez naučnog osnova. Dirati proizvoljno u jednog osvjedočenog antifašistu, humanistu, intelektualca i genijalnog pisca, kaže Filipović, a onda ga vaditi iz jednog vremena i ugurati silom u drugo, radi dnevnopolitičkih prepucavanja, u najmanju je ruku sramota.
Prvi čovjek Tuzle protiv ataka na najpoznatijeg sugrađanina!
Jasmin Imamović, gradonačelnik Tuzle i inicijator književne Nagrade “Meša Selimović”, smatra da se ovaj grad, iz kojeg je potekao genijalni pisac, na najbolji način brani od besmislenih napada na lik i djelo ovog pisca.
– Meša Selimović je jedan od najvećih pisaca južnoslovenskih prostora. Bio je antifašista i istaknuti partizan u Drugom svjetskom ratu, svjetski i evropski pisac. Tvrdnje Seada Zubanovića su neistinite i zlonamjerne. Što se tiče Tuzle, naša gimnazija, jedna od najstarijih u BiH, nosi ime njenog nekadašnjeg učenika, profesora i velikog pisca, Meše Selimovića. Tuzlanski korzo krase skulpture najvećih umjetnika 20. vijeka, pisca Meše Selimovića i slikara Ismeta Mujezinovića. Na moju inicijativu je 2001. godine ustanovljena književna Nagrada “Meša Selimović” za najbolji roman objavljen na govornom prostoru BiH, Srbije, Hrvatske i Crne Gore. Jedna od najljepših ulica Tuzle nosi ime Meše Selimovića, tamo gdje je nekada bila njegova porodična kuća. Imamo i Muzej, odnosno Dom književnosti, u kojem se nalaze stalne postavke posvećene životu i djelu velikih tuzlanskih književnika, Meše Selimovića i Derviša Sušića. Narodno pozorište godinama igra predstave zasnovane na romanima Meše Selimovića. Dakle, mi se sa dužnim poštovanjem i na ovaj način suprotstavljamo svakom pokušaju obezvređivanja velikana Meše Selimovića – rekao je Imamović.
– Meša je bio moj urednik i godinama smo sarađivali i družili se. Sjećam se dobro njegove depresije kada mu knjige nisu bile prihvaćene i sreće kada je imao uspjehe. Ja sam svjedok koliko je radio i istraživao za svako svoje djelo i koliko je bio detaljan i obuzet. To niko ne može da porekne, a pogotovo ne neko ko sa njim nikada nije imao kontakt. Samo zato što potiče iz malog naroda, Meša je ostao bez Nobelove nagrade. Zaista to mislim. Međutim, ne može svijet da ima toliko nagrada za ovako mali prostor, ali to ne umanjuje Mešin značaj i blistav talenat svjetskog kalibra – rekao je Filipović, najavljujući da će uskoro nabaviti sporno djelo da ga detaljno iščita, a onda i da napiše njegovu analizu.
U razgovoru sa poznatim srpskim književnicima saznajemo da oni uglavnom ni ne znaju ko je Zubanović i da su za njega čuli preko medija, nakon što je taj “kritičar” postao prepoznatljiv po bezočnom odnosu prema Meši Selimoviću.
Rajko Petrov Nogo, pisac i akademik, kaže da najradije ne bi komentarisao ovakvo nešto, jer ne zaslužuje bilo kakav značaj. Nogo kaže da je Meša Selimović Zubanovićeva meta samo zato što se izjasnio kao srpski pisac i da, osim toga, nema nijednog drugog razloga za napad.
– Ja bih njih ostavio u njihovom autizmu. Nedostojno je rimovati se sa tim i takvim. Da Meša Selimović nije rekao da je srpski pisac, vjerovatno bi ga obožavali. Bolje je da više ništa ne komentarišem o tome – rekao je Nogo.
Političko-vjersko veče
Sličan stav ima i ugledni akademik i pjesnik Matija Bećković, koji se iznenadio našim pitanjima. Bećković kaže da se o Meši Selimoviću zna sve i da je bezobrazno na bilo koji način umanjivati njegov značaj u jugoslovenskoj književnosti. Prema Bećkovićevim riječima, nesporna je činjenica da je Selimović jedno od najsjajnijih imena svjetske literature. Akademik dodaje da bi onog ko se usudio da Selimovića, osim u najvećem divljenju, uzme u usta, trebalo kazniti najgorom kaznom za onog ko se bavi slovima – zaboravom.
– Taj koji je o Meši pisao tako, sve je o sebi napisao. Sve su to Mešini i Andrićevi junaci. O njima se sve zna, pa je besmisleno trošiti riječi na njih – rekao je Bećković.
O Zubanovićevom “pisaniju” tek će se izjasniti Srpska akademija nauka i umjetnosti, ali je teško i pretpostaviti da će se stav ove kulturne i naučne institucije posebno razlikovati od mišljenja njenih članova sa kojima smo razgovarali. U SANU će posebno pregledati snimak prve promocije Zubanovićevog spisa u Gazi-Husrevbegovoj biblioteci u Sarajevu, koja može da se opiše kao politički ili vjerski događaj, a najmanje kao književno veče.
U atmosferi citata iz Kurana i religioznih pjesama, Zubanović i njegov recenzent Fatmir Alispahić – takođe zagovornik teze o “Dervišu i smrti” kao “srpskoj knjizi”, pa čak i “islamu sa kandilom” – potegli su priču o “genocidu nad Bošnjacima još od 17. vijeka naovamo”, opisujući Mešu Selimovića kao čovjeka koji je zataškavao bolne činjenice, vođen rukom Ive Andrića i Dobrice Ćosića.
Kada smo Zubanovića pitali o njegovom spisu – ako je uopšte njegov – prvo nije mogao da sakrije šok što je neki novinar uopšte kontaktirao s njim. Zatim nam se požalio da su po njemu osuli “drvlje i kamenje”, a da ga nisu ništa ni pitali.
Osporavanje motiva
– Hvala vam što ste me pozvali, jer do sada niko nije. Zato su me svi napali! Ja branim Bošnjake i Bosnu, branim islam, a vidim da me sada napadaju i hodže. Bar to nisam očekivao. Meni uopšte nije bio interesantan Meša Selimović, on je kolateralna šteta. Pokušao sam da sagledam situaciju u kojoj se nalaze Bošnjaci i zašto su u lektirama zastupljeni samo Ivo Andrić i Petar Petrović Njegoš, kao i Meša Selimović. Andrić jeste genijalan pisac, ali i onaj ko je pisao “Derviš i smrt” je genijalan. Meni je sporan njihov motiv da to napišu. Ovih dana čitam opet Andrića i ponovo vidim da piše protiv Bošnjaka, te da sve potiče iz njegovog pera. Kada pogledate šta sam ja pisao, shvatićete da me Meša Selimović ne interesuje, već samo motiv i oruđe da sagledamo položaj i situaciju Bošnjaka kroz vrijeme. Niko to ne vidi, svi me osuđuju i vrijeđaju da sam dirao nešto što ne treba – rekao je Zubanović.
U razgovoru sa njim, pokušali smo da saznamo detalje iz njegove biografije, kao i to šta je on do sada pisao, ali i da dokučimo kako je uspio da “iščupa” Mešu Selimovića iz jednog vremena i nasilno ga ugura u drugo, njemu potpuno suprotno. Pitali smo ga i čime objašnjava obezvređivanje Andrića i Njegoša, kao i Alekse Šantića, čime se ranije bavio, ali nam Zubanović, inače elektrotehničar po struci, na to nije mogao odgovoriti.
– Želim da na civilizovan način pokažem da smo mi žrtve jedne politike, a kroz ovo što sam napisao, pristupio sam tom poslu iz jednog novog ugla – rekao je Sead Zubanović.
U svakom slučaju, da je čuveni pisac i antifašista Meša Selimović mogao da pretpostavi šta će ga zadesiti 33 godine poslije smrti, možda bi samo napisao “Uvrijeđenog čovjeka”, svoje prvo djelo, a potom se okrenuo profesuri i ostao zauvijek zamišljen nad zadaćnicama i pismenim vježbama svojih đaka. Njegov postupak ostavio bi nas bez dva sjajna bisera književnosti, romana “Derviš i smrt” i “Tvrđava”, ali bi poštedio ovog velikog pisca situacije u kojoj ostrašćeni nacionalisti prekopavaju po njegovim djelima!
(In)direktno: Šta su drugi rekli o skandalu?
O Zubanovićevom pokušaju diskreditovanja Meše Selimovića ovih dana su pisali mnogi, a možda najbolje Muharem Bazdulj, pa i Miljenko Jergović, mada ne tako direktno. Navešćemo samo dio povelikog komentara koji je Bazdulj briljantno napisao.
– Da se razumijemo, Zubanovićevo neznanje je karikaturalno. On ne zna čak ni ime pisca kojim se bavi. Na više mjesta naziva ga Mehmedalija Mehmed Meša Selimović, pa čitalac ne zna misli li Zubanović da se Selimović prvo “odrekao” Mehmedalije, a zatim i Mehmeda ili ga je pomiješao ili fuzionisao sa Makom Dizdarom. Zubanović tvrdi da je romane “Derviš i smrt” i “Tvrđava” zapravo napisao Ivo Andrić, a da je Meša Selimović “unajmljen” da glumi da ih je on napisao, jer su dalekovidi i na zavjeru uvijek spremni “mastermajndovi” viševjekovnog velikosrpskog hegemonističkog i genocidnog projekta mislili da im je korisnije da te knjige potpiše neko sa muslimanskim imenom i prezimenom. Kad bi čitalac dobronamjerno odlučio da ovo štivo ne čita kao ozbiljno naučno istraživanje, kako to autor želi, nego kao neku vrstu satirične persiflaže, opet bi cijela stvar imala problema s logikom. Pa, zar tom zločinačkom kružoku ne bi u tom slučaju odgovaralo da na koricama takve knjige, brate, lijepo piše “Mehmed” ili čak “Mehmedalija”, nego to neutralno “Meša” – genijalno je primijetio Bazdulj.
