Programske deklaracije, stavovi i zaključci stranaka u BiH oduvijek su podizali tenzije, a zajedničko im je da zacrtani politički ciljevi uglavnom nisu ostvareni, dok su poglavlja o socijalnim i ekonomskim reformama brzo zaboravljena.
Aktuelna Programska dekleracija SDA u kojoj se zagovara građanska republika BiH, kao i stranački dokument SNSD iz 2015. kojim je u 2018. bio planiran referendum o nezavisnosti RS – svakako su dva najradikalnija primjera, ali ni u kom slučaju nisu jedini.
Većinu spornih stavova iz deklaracije SDA, zbog kojih se cijela Srpska digla na noge, mogli smo da vidimo i u ranijim dokumetima te stranke, ali i u deklaracijama i zaključcima SDP BiH.
Između ostalog, u Deklaraciji SDP o Sarajevu kao glavnom gradu BiH iz 2007. piše da u teritoriju glavnog grada treba da uđu opštine i prostori FBiH i RS.
Foto: M.O.-Klix/RAS Srbija
Četvrti Kongres SDP u martu 2007. čak je usvojio posebnu Deklaraciju o Srebrenici u kojoj traži da ta opština u RS dobije status distrikta, što znači da bude izuzeta iz nadležnosti institucija RS i stavljena pod jurisdikciju organa BiH.
Sve se dešavalo u trenutku kada su Bošnjaci Srebrenice, uglanom pod vođstvom SDA, formirali šatorsko naselje u Sarajevu kako bi ukazali na teške uslove života u matičnoj opštini.
Na istom kongresu je zatražena promjena Ustava BiH i izražen žal za padom „aprilskog paketa“ ustavnih promjena koji je podrazumijevao jačanje BiH.
I u rezoluciji koju je SDP usvojio u oktobru 2011. traže se ustavne promjene u više faza, od kojih je prva presuda Evropskog suda „Sejdići Finci protiv BiH“.
Potom bi se prešlo na stvaranjem jake državne strukture „sposobne da donosi odluke koje će pred BiH biti postavljeni u procesu pristupanja EU i NATO“. Zvuči poznato.
Ni najjača hrvatska stranka HDZ BiH nije sjedila skrštenih ruku.
Foto: M.Smajkić/RAS Srbija
U programskim dokumentima oduvijek su tražili treći entitet, samo uvijen u drugo ime.
U proljeće 2019. usvojili su deklaraciju u kojoj BiH vide kao državnu zajednicu tri ravnopravna naroda, organizovanu na tri nivoa vlasti, od kojih bi srednji imao najmanje tri teritorijalne jedinice, a Sarajevo kao glavni grad BiH i distrikt.
Politički analitičar Vehid Šehić primjećuje da se u posljednje vrijeme partije više bave deklaracijama, nego onim što bi trealo da rade kao dio vlasti – da donose kvalitetne zakone, mijenjuju Ustav u skladu sa međunarodnim obavezama, da se bave životnim pitanjima građana.
Foto Klix
Vehid Šehić
– To su dokumenti deklarativnog karaktera i oni služe u BiH da bi se uvijek držala politička kriza. Deklaracije nikom ništa posebno dobrog ne donose, isključivo su vezane nekim političkim stavovima. Od političkih stranaka se očekuje da se bave onim što će stvoriti ambijent pravne, ekonomske, socijalne sigurnosti, umjesto da deklaracijama uvijek doprinose da građani zbog raznih vrsta nesigurnosti napuštaju BiH. Ali, njih ne interesuju građani koji bježe odavde, njih interesuje opstanak na političkoj sceni, a opstaju upravo zahvaljujući političkoj krizi koju oni kreiraju jer na takav način najlakše zbijaju redove u svom biračkom tijelu koje je uvijek etničkog karaktera – kaže Šehić za Srpskainfo.
Kada je riječ o Republici Srpskoj najveća prašina podigla se zbog pomenute Deklaracije vladajuće stranke SNSD iz aprila 2015. u kojoj piše: „Ukoliko do kraja 2017. godine ne bude vidljivih procesa i mjerljivih rezultata uspostavljanja pozicija Republike Srpske u skladu sa Aneksom 4. Dejtonskog sporazuma, Narodna skupština treba u toku 2018. raspisati referendum o samostalnom statusu Srpske“.
Foto: Dejan Božić/RAS Srbija
Mada se o tome ne priča, nije SNSD jedina srpska stranka koja u svom dokumetu pominje referendum i ukidanja prenesenih nadležnosti sa RS na BiH. Taj dio postoji i u programu SDS iz 2010. koji se još može pročitati na sajtu.
– S obzirom na to da je do prenosa nadležnosti uglavnom dolazilo direktnim ili indirektnim nametanjima od strane visokog predstavnika, SDS traži od Narodne skupštine i Ustavnog suda RS da ponište sve nelegalne i nedemokratske delegacije nadležnosti RS na nivo zajedničkih institucija. U svakom eventualnom pokušaju dalje ustavne erozije Srpske zahtijevaćemo da se njeni građani referendumom izjasne o tome – piše u programu.
U deklaraciji DNS usvojenoj u decembru 2017. promovisano je načelo nacionalnog jedinstva koje, u skladu sa Ustavom, „dozvoljava sve oblike političkog djelovanja, uz obavezu da se ne ugrožava ustavnopravni poredak i položaj RS“.
PDP tražio platformu za budućnost
U Programskim principoma SP iz jula 2017, osim o ekonomskom razvoju, borbi za radnička prava, poljoprivredi, postoji i dio o Dejtonskon sporazumu: „Uporni pokušaji da se dijalog zamijeni nametanjem rješenja koji proizilazi iz jednog stava sada većinskog bošnjačkog naroda u BiH je apsolutno neprihvatljiva i pogrešna politika“.
Istovremeno, u Programu obnove RS, koji je usvojio PDP 2017. traže se partneri „među svim strankama, među svim narodima, u cijeloj BiH, na Balkanu i u Evropi, koji će razgovarati jezikom budućnosti“.
Foto: PDP
Namjera im je da sa partnerima potpišu platformu budućnosti čije osnovne odrednice treba da budu: mnogo bolja saradnja između zemalja regije koje još nisu članice EU, uvođenje jedinstvene ekonomske zone, odnosno carinske unije među zemljama regije, uvođenje jedinstvenog regionalnog tržišta baziranog na osnovnim principima EU koji se tiču pune slobode protoka ljudi, robe, usluga i kapitala.
