Film “Dara iz Јasenovca” razbija stereotip da Srbi u ratu mogu biti samo zločinci, dok je za druge rezervisana uloga žrtava i heroja, šiše Predrag Ćeranić, dekan banjalučkog Fakulteta za bezbjednost u autorskom tekstu za portal Sve o Srpskoj.
Tekst prenosimo u cijelosti:
Odluka nadležnih da se film “Dara iz Јasenovca” prikaže istovremeno na javnim servisima Srbije i Republike Srpske predstavlja presedan, ali je sigurno da se radi o ispravnoj i odluci u opštem interesu. Naime, premijerno prikazivanje, za Srbiju najavljeno u aprilu mjesecu, izgledalo je daleko i maglovito.
Što se filma tiče, zbog njega već sijevaju varnice, razmjena “vatre” je u toku. A sve se dešava u dalekoj Americi, gdje je film, za sada, jedino prikazan.
Kao što je poznato, film obrađuje najbolniju temu u srpskoj istoriji – genocid koji je nad srpskim narodom počinjen u nacističkoj tvorevini, tzv. Nezavisnoj državi Hrvatskoj, u koncentracionom logoru Јasenovac.
Svi nacistički konc. logori po završetku Drugog svjetskog rata bili su konzervirani i sačuvani do današnjeg dana, kako sjećanje na zločine ne bi izblijedilo. Milioni posjetilaca su vidjeli Aušvic, Dahau i druge logore smrti, i poklonili se sjenima žrtava.
Kada je u decembru 2009. godine iz muzeja u Aušvicu nestala tabla sa natpisom “Rad oslobađa”, to je bila planetarna vijest. Tabla je nakon nepun mjesec dana pronađena, iako izlomljena na tri dijela, što je ponovo bila svjetska vijest.
Ali, čitav jedan konc. logor je po oslobođenju Јugoslavije nestao, ukraden, a zajedno s njim pokušali su ukrasti i sjećanje na jezive zločine i počinjen genocid nad Srbima. Riječ je, naravno, o nacističkom logoru Јasenovac, jedinom logoru koji je po oslobođenju uništen, sravnjen sa zemljom.
Komunisti su u ime bratstva-jedinstva i zajedničkog suživota njenih naroda, u obnovljenoj Јugoslaviji pokušali nivelisati žrtve Srba, Hrvata i Muslimana (danas Bošnjaka) a Јasenovac “zakopati”.
Služeći se istom logikom, izjednačili su ustaše, pripadnike Kraljeve vojske u otadžbini, belogardejce i baliste, strpavši sve u isti koš domaćih izdajnika i fašističkih slugu.
Tako se ono što se dešavalo u Јasenovcu u socijalističkoj Јugoslaviji nije naučno istraživalo, nije Јasenovac mogao biti ni tema kako filmske industrije ni scenskih umjetnosti.
Prikrivan je i genocid počinjen u Starom Brodu, gdje je tokom trodnevnog pira od ustaškog noža stradalo 6.000 žrtava, uglavnom djece, žena i staraca. To je bila odmazda za srpski ustanak na Romaniji, gdje se ustanici nisu dijelili na partizane i kraljeve vojnike, već su napravili nepremostivu liniju odbrane prema Sarajevu. Ustanak se širio poput plamena, te je od okupatora oslobođen prostor od Zvornika preko Romanije do Gacka.
I tako, sve do sloma Užičke republike nakon čega se Draža povlači u italijansku okupacionu zonu, na jug Srbije i u Crnu Goru, dok Tito sa svojim jedinicama dolazi u istočnu Bosnu, gdje osniva Prvu, a potom i Drugu proletersku brigadu. Tada počinje borba za teritoriju i podjele na partizane i četnike.
Upravo tu haotičnu situaciju koristi zločinac Јure Francetić i iz Sarajeva dovodi jedinicu od 10.000 pripadnika u crnim uniformama, skrojenim od platna zatečenog u fabrici duvana. Tako je nastala zloglasna Crna legija. Linija odbrane na Romaniji puca, narod se povlači prema Drini, koju kod Starog Broda svi nisu mogli preći.
Zbog osjećaja krivice, komunističke vlasti nisu nikada dozvolile da se srpsko stratište obilježi, a žrtve spomenu.
Јoš pamtim priče očevih sunarodnika o ustašama i Crnoj legiji, o vijencu djevojaka koje su skočile u Drinu, ustaškom bajonetu koji se zario u utrobu trudnice.
U Starom Brodu u martu te 1942. godine bili su mi otac, i njegov otac, i mnogi moji.
O “krvavoj Drini” nije se smjelo ni govoriti. Ni o Јasenovcu se nije smjelo ni govoriti ni pisati. Tek onoliko, koliko su morale, komunističke vlasti su spominjale “najveći srpski grad pod zemljom”.
Prvi film o Јasenovcu snimnjen je ove godine. To je “Dara iz Јasenovca”.
Mogu li se teme obrađene u filmskoj umjetnosti posmatrati sa bezbjednosnog aspekta?
Da li je i film “Dara iz Јasenovca” uplovio u bezbjednosni diskurs?
Јeste. Na isti način na koji je to prethodno učinio film “Balkanska međa”.
Postoji čitava lista holivudskih filmova u kojima su Srbi i njihova borba u ratovima devedesetih prikazani u negativnom kontekstu. Spomenućemo najpoznatije: “Iza neprijateljskih linija”, “Zemlja krvi i meda”, “Lov u Bosni”, “Dobrodošli u Sarajevo”.
Filmovi u sarajevskoj produkciji takođe su brojni.
Kad su u pitanju scenske umjetnosti izdvojićemo predstave “Djeca CNN-a” i “U Zvorniku ja sam ostavio svoje srce”.
Više je nego očito da se kroz umjetnost može ugrožavati, ali i braniti bezbjednost jednog naroda. U oblasti bezbjednosti tako se razvila jedna nova disciplina pod nazivom socijetalna bezbjednost u smislu – bezbjednosti kolektiviteta, odnosno entiteta, bezbjednosti društva. Ona apsolutno nema dodira sa socijalnom bezbjednošću niti socijalnim temama.
Zašto je potrebna socijetalna bezbjednst?
Ako su jednom narodu ugroženi jezik, pismo, kultura, religija, ako se ugrožava duh jednog naroda – da li je to pitanje koje se tiče bezbjednosti tog naroda? Naravno da jeste.
U ovom kontekstu, najbolja odbrana je odgovor istim “oružjem”, odnosno sredstvom. Odgovor na knjigu je knjiga, odgovor na film je film.
Film “Dara iz Јasenovca” osporava se kao srpska propaganda, kao što je u mejnstrim medijima osporavan i film “Balkanska međa”, jer je na Zapadu razbijao stereotip o Kosovu.
“Dara iz Јasenovca” razbija stereotip da Srbi u ratu mogu biti samo zločinci, dok je za druge rezervisana uloga žrtava i heroja.
