Među mnogobrojnim ktitorima bazilike Svetog Nikole u Bariju, u kojoj od 9. maja 1087. počivaju mošti ovog svetitelja, bilo je i nekoliko vladara iz dinastije Nemanjića, među njima i rodonačelnik ove dinastije Stefan Nemanja, a potom i njegovi potomci, Stefan Uroš II Milutin i Stefan Uroš III.
Po uzoru na vladare ktitorsku djelatnost je njegovala i vlastela. Nekoliko ktitorskih poduhvata u rasponu od gotovo vijek i po ukazuju na žive veze između oblasti na istočnoj i zapadnoj obali Jadranskog mora. Pokloni koje su vladari iz dinastije Nemanjića upućivali Bazilici poznati su uglavnom samo na osnovu pisanih izvora, dok su sačuvani samo jedna ikona, poklon kralja Stefana Uroša III i jedna povelja cara Stefana Dušana.
Prve veze srpske srednjovjekovne države sa svetilištem u Bariju vezuju se za vladavinu velikog župana Stefana Nemanje. Njegov sin Stefan, tada veliki župan i sevastokrator, a potonji kralj, zabilježio je u Žitiju svetog Simeona da je Nemanja darivao, pored svetilišta u Svetoj zemlji i Rimu, takođe i svetilište svetog arhijereja i svetitelja Nikolaja i čudotvorca. Ova ktitorska djelatnost može se hronološki smjestiti u posljednju deceniju Nemanjine vladavine, poslije borbi u savezništvu sa Ugrima u oblasti Niša i Serdike 1183. godine kao i kasnijih samostalnih osvajanja na jugu i u primorju prije početka 1186. godine. Bojan Miljković ukazuje da je Nemanjino smještanje dvora u Kotor možda povezano sa činjenicom da je ovaj bio pod crkvenom jurisdikcijom nadbiskupa Barija i Kanose od 1089. godine, iako dalje ne razrađuje ovu tezu. I Konstantin Jireček je smatrao da podložnost Kotora arhiepiskopiji u Bariju predstavlja vjerovatni uzrok dugotrajnih veza između srpske srednjovjekovne dražve i ovog svetilišta. Dokumenti sačuvani u arhivi bazilike i kasniji opisi ne govore o Nemanjinim darovima, tako da njihov karakter nije moguće bliže odrediti. Iako su Nemanjini neposredni potomci održavali veze sa Rimom, nije poznato da je neki od njegovih sinova imao veze sa bazilikom Svetog Nikole. Prvi poznati darodavac poslije Nemanje bila je kraljica Jelena, supruga kralja Uroša, i majka kraljeva Dragutina i Milutina. Ona je zajedno sa svojim sinovima bazilici poklonila ikonu koja danas nije sačuvana, ali o čijem izgledu svjedoči opis Antonija Beatila koji je napisao djelo o životu, prenosu moštiju i čudima svetog Nikole 1620. godine. Ikona je vjerovatno bila nešto viša od jednog metra i na njoj je bilo naslikano poprsje svetog Nikole, dok su se pri dnu nalazile klečeće figure ktitora, kraljice Jelene i njenih sinova. Uz lik kraljice Jelene stajao je opširan natpis koji svjedoči o njenom ktitorstvu dok su se uz portrete njenih sinova nalazili kraći natpisi REX STEPHANVS (VROSIVS za Milutina) FILIVS VROSII REGIS SERVIE. Poznato je da je ikona početkom 17. vijeka čuvana u kripti, desno od svetiteljevog groba. Sličan poklon Jelena je darovala bazilici Svetog Petra u Rimu, ali su na ovoj ikoni prikazani apostoli Petar i Pavle. Natpisi koje prenosi Beatilo ukazuju da je ikona nastala poslije 1282. godine, odnosno prvih godina Milutinove vladavine.
Najskupocjeniji i fizički najveći poklon nekog srpskog vladara bazilici Svetog Nikole u Bariju bio je srebrni olatar čiju je izradu naručio kralj Stefan Uroš II Milutin. Oltar je po svojoj vrijednosti nadmašivao pojedinačne darove savremenika, iako se po učestalosti darivanja od Milutinovih savremenika kao najvažniji ktitor bazilike može izdvojiti napuljski kralj Karlo II Anžujski (1285—1309). Najstariji poznati opis oltara je onaj koji daje sastavljač inventara riznice iz 30. septembra 1362. godine. Prema navodu ovog izvora, raniji mermerni oltar je bio obložen srebrnim pločama ukrašenim figurama svetitelja i bio je natkriven ciborijumom od srebra na kojem se, po sredini zvjezdanog neba, nalazio lik Boga Oca i predstave četvorice jevanđelista ili njihovih simbola. Oltarska pala koja se nalazila iza ciborijuma pružala se horizontalno između koloneta i bila je optočena srebrnom oplatom na kojoj je bio prikazan lik svetog Nikole. Oltar je osvjetljavalo čak osamnaest kandila, takođe bogato ukrašenih.
Ime darodavca nije sačuvano u inventaru ali je bilo zabilježeno na natpisu smještenom na srebrnoj ploči sa zadnje strane oltara. Opis ovog raskošnog poklona dao je u svom djelu i Antonio Beatilo. Prepisi natpisa sa oltara svjedoče da je oltar izrađivan između juna 1319. i marta 1320. godine, a izrađivan je po svoj prilici na licu mjesta, dok je neobrađen materijal bio poslat iz Srbije. Izradu oltara nadgledao je građanin Kotora i podanik srpskog kralja Obrad, sin Desislave. Ova ličnost spominje se u nekoliko navrata u aktima kotorskog arhiva, ali na osnovu njih nije moguće razaznati karakter njegovih veza sa kraljem Milutinom, ali se može zaključiti da nije pripadao najvišem sloju kotorskog društva. Miljković smatra da se po analogiji sa savremenim predmetima nastalim na Apeninskom poluostrvu može zaključiti da je oltar imao stilska obilježja gotike (slične onima u oltaru crkve Svetog Marka u Veneciji ili oltara Svetog Jakova iz katedrale u Pistoji). Istorijat Milutinovog oltara može se nazrijeti na osnovu pisanih izvora.
Početkom 17. vijeka ciborijum više nije postojao. Zamijenjen je novim, a tom prilikom su izvršene izmjene nad drugim elementima kako bi se uklopili u novu konstrukciju. Posljednji put srebrni oltar je spomenut 1682. godine kada je kapitol bazilike odlučio da se oltar demontira, a da se srebro iskoristi za izradu novog oltara. Tada izgrađeni barokni oltar zamijenjen je tek 1953. godine u sklopu napora da se u što većoj mjeri vrati prvobitan izgled. Antonio Beatilo je na osnovu spisa Jakova Lukarevića izveo konstrukciju da je Milutin 1319. posjetio Bari, ali ondašnje spoljnopolitičke prilike isključuju ovakvu mogućnost. Naime koalicija koju su činili ugarski kralj Karlo Robert, Filip Tarentski i Mladen II Bribirski, a čiji je stožer bio papa Jovan XXII ratovala je protiv Milutina koji je smatran za uzurpatora nekih teritorija ugarske krune koje je preuzeo poslije bratovljeve smrti.
Poslije Milutina i Stefan Uroš III je nastavio da daruje svetilište u Bariju. Vojvoda Kalabrije Karlo je u pismu od 24. novembra 1325. upućenom kapitolu bazilike pisao da bi poslao izaslanike Urošu, kralju Srbije i Dalmacije, da preuzmu poklone koje im je ovaj vladar namijenio. U pitanju je bila ikona svetog Nikole, dimenzija 187 cm sa 113 cm, koja se i danas čuva u bazilici. Centralni dio ikone zauzima figura svetog Nikole koji desnom rukom blagosilja, a lijevom drži jevanđelje. U gornjem dijelu naslikana su poprsja Hrista i Bogorodice, dok su u donjem dijelu smještene klečeće figure donatora, Stefana Uroša III i njegovog sina mladog kralja Dušana.
Ubrzo po nastanku ikona je preslikana, što je kao posljedicu imalo promjenu rasporeda figura. Figure donatora su sada naslikana u stojećem položaju pa su prikazi njihovih kruna i nimbova prekrili dobrim dijelom prvobitne natpise zbog čega je bilo izvjesnih nedoumica oko identifikacije ovih ličnosti. Ikona je bila smještena u okov od pozlaćenog srebra. Lik mladog Dušana na ovoj ikoni najstariji je njegov poznati portret. Ova ikona je bila veoma poštovana, jer je smatrana za autentični portret svetog Nikole. Napravljen je veliki broj replika ove ikone u različitim tehnikama.
Pravi darodavac ikone brzo je pao u zaborav, a ikona je pripisivana ktitoru oltara. Zabunu je izazivao i lik golobradog mladića jer već u inventaru iz 1578. stoji da je u pitanju prikaz kralja Uroša i njegove žene. Beatilo je čak išao dalje pa je lik identifikovao kao Jelenu, po njegovom spisu drugu ženu kralja Milutina. Na molbu kanonika bazilike car Stefan Dušan je izdao povelju u Skoplju 20. avgusta 1346. godine u kojoj spominje darove svog oca i dede i nalaže dubrovačkoj opštini da od godišnjeg tributa izdvajaju 200 perpera u venecijanskim grošima i da ih daju za vosak ovoj bogomolji. Dušanovu odluku potvrdio je njegov nasljednik car Stefan Uroš V.
Ipak, Dubrovčani su se oglušili o carevu povelju pa su čak osporavali i njenu autentičnost, a spor je dospio i do napuljskog dvora. Ipak, carev potpis i zlatni pečat ukazuju na autentičnost povelje. Primjer vladara slijedila je i vlastela pa je tako kao darodavac ostao zabilježen kesar Grgur, koji je poklonio različite bogoslužbene predmete. Njegovim darovima završava se niz ktitora iz srednjovjekovne Srbije koji su bili dobrotvori bazilike Svetog Nikole.
