Srpski akademik Matija Bećković rekao je da je Hram Svetog Save na Vračaru u Beogradu krst na najvišoj koti glavnog grada srpskog naroda, a Vračar njegovo najvažnije polje.
Bećković je u intervjuu Srni napomenuo da je crkvi nuđeno da na ovom mjestu izgradi muzej fresaka, da je čak bilo prijedloga tadašnjih komunističkih vlasti da se tu podigne garaža, a komunistički funkcioner Edvard Kardelj je htio da tu bude cirkus.
– Kada je dobijena dozvola da se Hram zida, to bio jedan od najvažnijih datuma u poslijeratnoj istoriji Srba – rekao je Bećković, koji je bio jedan od učesnika razgovora sa nekadašnjih patrijarhom Germanom 1983. godine sa umjetnicima, arhitektima i inicijatorima gradnje Hrama, nakon što je crkvi ponuđeno da umjesto Hrama izgradi muzej fresaka.
Hram je “mnogo veći iznutra nego spolja”, a Sveti Sava je “iz vijeka u vijek bio uvijek veći, a samo je manji od samog sebe”, govori srpski pjesnik i akademik.
– Vračar je najvažnije polje srpskog naroda. /Pjesnik/ Vasko Popa je rekao da je to “vidoviti pepeo”. Iz tog “vidovitog pepela” diže se svetosavski hram, za koji Srbi govore da se vidi iz Sofije. To je najveća kota glavnog grada srpskog naroda – istakao je Bećković.
On je podsjetio da je sve pod doživotnim predsjednikom SFR Јugoslavije Јosipom Brozom bilo moguće, osim da će se zidati svetosavski hram.
– Predlagali su da se tu podigne garaža. A, Edvard Kardelj je predlagao da tu bude cikrus. Ipak, zazirali su od tog polja i tog “vidovitog pepela”, tako da je ta šikara stajala na sred Beograda, sve dok nije dobijena dozvola da se Hram gradi. Mi gradimo Hram, a Hram grad nas – rekao je Bećković.
Bećković je ocijenio da završetkom Hrama Svetog Save “vaskrsava njegovo tijelo i to postaje najvažnije polje koje Srbi imaju i u koje su uprte oči svih Srba“, te dodao da niko nije vjerovao da će to ikada biti.
On je podsjetio da je nekadašnji patrijarh srpski German bio pristao da se tu zida muzej fresaka, što je bilo objavljeno kao velika radosna vijest, a čak je Germanu bilo stavljeno u izgled da bi taj projekat bio takav da bi jednog dana mogao da se pretvori u Hram.
Kada je patrijarh German pristao da se zida muzej fresaka, onda je, kaže Bećković, jedna delegacija u kojoj su bili tada i monasi Amfilohije i Atanasije, kao i ljudi koji su bili učesnici predratnog početka zidanja Hrama, došla u Patrijaršiju.
Prema njegovim riječima, svi su došli u Patrijaršiju i zatražili da im patrijarh German pobliže objasni tu cijelu ideju.
– Kada je sve to patrijarh German ispričao, mnogi su uzeli riječ, a na kraju kao najmlađi javio sam se i ja. Pa sam kazao – Vaša svetosti, Srbi znaju da vi ne možete da podignete svetosavski hram i to vam niko ne zamjera, ali vjeruju da bismo mogli da sačuvamo one temelje /izgrađene za hram/ i da ti temelji liče najviše i na položaj naše crkve, našu vjeru i sudbinu našeg naroda.
Svi razumiju i ne zamjeraju što morate da se snalazite. Ali, ako ne sačuvate i te temelje, može da ispadne da ste se snalazili da bismo nestali – ispričao je Bećković.
Na to je, prema Bećkovićevim riječima, patrijarh German rekao, na iznenađenje prisutnih: “Mi nismo ništa potpisali i kao što smo rekli “da”, možemo reći “ne”.
– Svi prisutni su se obradovili što je on tu na licu mjesta istog sekunda rekao to što je rekao. Nije prošlo ni pola godine, on je odrekao da se zida muzej fresaka, a kroz pola godine dobijena je dozvola da se Hram zida i to je bila kruna njegovog pontifikata i svega što je radio. Svake nedjelje on je bio na Vračaru – napomenuo je Bećković.
On je podsjetio da je nekadašnji predsjednik Skupštine Srbije Dušan Čkrebić, koji je u periodu od 1984. do 1986. godine obavljao dužnost predsjednika Predsjedništva SR Srbije, bio taj koji je, ipak, na kraju nekako izborio da se Hram zida.
“To je možda u posleratnoj istoriji Srba svakako najvažniji događaj u našem duhovnom životu. Tamo su uperene naše oči, još samo da ceo Vračar popločaju tako da liči na Crveni trg ili Trg Svetog Marka u Veneciji. Moraće to jednom biti, to se samo nameće da bi tako bilo. Besmisleno je da oko Hrama budu ljuljaške i kerovi, a to je najvažnije polje koje imamo”, rekao je Bećković.
On je u intervjuu Srni rekao da je besmisleno to što opština Vračar stavlja “granicu” šta je njihovo.
– Sve ono na Vračaru je taj “vidoviti pepeo” koji iz vijeka u vijek stvara i “prestvara” našu sudbinu. Sve će to doći na svoje mjesto, da se sklone oni kamenovi koje je opština Vračar “posadila” oko Hrama, kao da je to samo ono što pripada crkvi, a ostalo toj opštini. A, ta opština i sve u njoj pripada Vračaru i prahu Svetog Save – rekao je Bećković.
Hram Svetog Save u Beogradu je najveći srpski pravoslavni hram, najveći pravoslavni hram na Balkanu. On se nalazi u istočnom dijelu Svetosavskog trga, na opštini Vračar, u Beogradu. Podignut je na mjestu za koje se smatralo da je Kodža Sinan-paša 1594. godine spalio mošti Svetog Save, osnivača Srpske pravoslavne crkve.
Tristo godina poslije ovog gnusnog čina, u Beogradu se 1895. godine, tek neku deceniju po definitivnom oslobođenju od turske okupacije, osniva Društvo za podizanje Hrama Svetog Save na Vračaru, sa ciljem da se Hram podigne na mjestu na kojem su spaljene njegove mošti.
Društvo su osnovali stotinu najuglednijih građana tadašnjeg Beograda, na čelu sa mitropolitom Mihajlom.
Godine 1930, Odbor za izgradnju hrama, na čelu sa patrijarhom Varnavom, donio je odluku da se izrada projekta povjeri arhitekti Nestoroviću, kao i arhitekti Aleksandru Deroku, čiji rad je na konkursu dobio visoki otkup i koji je bio vrsni poznavalac srednjovjekovne umjetnosti.
Gradnja Hrama počinje 1935. godine, a 1939. godine, na dan Spaljivanja moštiju Svetog Save /10. maja/, patrijarh Gavrilo položio je u temelje povelju.
Dolaskom na čelo Srpske pravoslavne crkve 1958. godine, patrijarh German obnavlja ideju o nastavku gradnje Hrama, a poslije 88 ponovljenih molbi i isto toliko odbijanja, 1984. godine postignuta je saglasnost za izgradnju Hrama Svetog Save u Beogradu, uz svesrdno zalaganje predsjednika Predsjedništva Srbije Dušana Čkrebića.
Septembra iste godine, patrijarh German imenuje profesora arhitektu Branka Pešića za protomajstora nastavka projekta i organizacije gradnje Hrama, koji je prepravio prvobitni projekat da bi se bolje iskoristili novi materijali i građevinske tehnike.
Patrijarh German je 30. aprila 1985. godine, u prisustvu svih srpskih arhijereja, ponovo osveđtao Hram, položivši povelju o nastavku radova u novim istorijskim prilikama.
Na inicijativu tadašnjeg premijera Srbije Zorana Đinđića, 3. septembra 2001. godine formiran je Konzorcijum za finansiranje izgradnje Hrama Svetog Save, uz blagoslov tadašnjeg patrijarha srpskog Pavla.
Na ovaj način obnovljeno je Društvo za podizanje Hrama Svetog Save, koje je prestalo sa radom 1941. godine.
Konzorcijum je 2002. godine vratio stari naziv “Društvo za podizanje Hrama Svetog Save na Vračaru”.
Gradnja eksterijera je završena 2004. godine. Postavljena su zvona i prozori, a fasada je takođe završena. Do kraja ove godine biće potpuno završeni i unutrašnji radovi na uređenju Hrama.
