ФОЧА, 10. ДЕЦЕМБРА /СРНА/ - Црква Светог Николе изграђена је за вријеме турске владавине 1857. године у великој страни у тадашњој Српској Вароши, на ободу Фоче, гдје је српском народ под Турцима било дозвољено да насељава градско подручје. У вријеме када је подигнута представљала је једну од највећих фочанских грађевина.
U staroj Crkvi Svetog Nikole, nacionalnom spomeniku BiH, poslije prošlogodišnje restauracije zidnog slikarstva, pri kraju je uvođenje podnog grijanja i zamjena podnih kamenih ploča, a jedna od najsveobuhvatnijih obnova obavlja se uz pomoć dobrovoljnih priloga.
Crkva Svetog Nikole izgrađena je za vrijeme turske vladavine 1857. godine u velikoj strani u tadašnjoj Srpskoj Varoši, na obodu Foče, gdje je srpskom narod pod Turcima bilo dozvoljeno da naseljava gradsko područje. U vrijeme kada je podignuta predstavljala je jednu od najvećih fočanskih građevina.
Izvorno je, osim centralne kupole, koja je do danas sačuvana, imala i 12 manjih, te je nalikujući nebeskoj lađi odslikavala ekonomsku moć, ali i odanost pravoslavlju tadašnjeg srpskog građanskog staleža. Male kupole uklonili su Austrougari, zajedno sa olovnim pokrivačem, navodno, da bi zaštitli crkvu jer je prema njihovoj procjeni takav krov bio pretežak.
S obzirom da se crkva nalazi na strmom terenu, pri njenoj gradnji posebno se vodilo računa o odvodnim kanalima, pa je tada na zadivljujuće vješt način izgrađen kompleksan drenažni sistem, koji je dosta dugo odlično funkcionisao. Starješina hrama Miloš Samardžija priča da su zubom vremena kanali oštećeni i gotovo su izgubili funkciju, što je zahtijevalo detaljnu obnovu.
Prošlog ljeta u porti su urađeni iskopi, drenažni kanali nanovo su napravljeni, postavljene cijevi sa pratećim šahtovima da bi se na najbolji način odvele oborinske vode i crkva spasila od daljeg propadanja.
-Taj posao smo obavili uz pomoć dobrih i blagočestivih ljudi. Sve te radove sa kompletnim materijalom – od iskopa zemlje, kanala, ugradnje šahtova, postavljanja drenažnih cijevi, čija cijena nije mala i iznosi 15.000 do 20.000 KM, sve su to snosili dobri i čestiti ljudi, kojima se zahvaljujemo – rekao je Samardžija Srni.
Nakon što je riješen problem odvoda površinskih voda, da bi se crkva što bolje utoplila i eliminisalo dejstvo vlage, prešlo se na ugradnju podnog grijanja, koje će raditi na sistem toplotnih pumpi. Podignute su i iz crkve iznesene stare kamene ploče, a uz njih i oko 50 kubika zemlje da bi se dobila odgovarajuća nivelacija, nakon čega je urađena “mrtva ploča”, koja ranije nije postojala, a postavljena je i toplotna izolacija.
Preko toga razvedene su cijevi za podno grijanje, a zatim i podna glazura – estrih, preko koje će biti postavljena nova kamena obloga, čija se isporuka uskoro očekuje. Takođe, u crkvi se obnavlja i galerija koja će dobiti novu ogradu dekorisanu na tradicionalan način.
–Uz Božju pomoć i uz blagoslov našeg mitropolita Hrizostoma, nakon praznika, krajem januara nastavićemo radove postavljenjem kamenih ploča, a grijanje bi trebalo biti u funkciji za sedam do 10 dana – rekao je Samardžija.
Nedugo nakon što je izgrađena, osim što je ispod zemlje zaštićena kanalima, crkva se morala štititi i iznad zemlje od nasrtaja pojedinaca koji se nisu mirili sa njenom gradnjom, pa su 1873. godine podignuti visoki i debeli bedemi kružnog oblika, koji sami po sebi, takođe, predstavljaju građevinski podvig i svjedoče o velikoj vještini tadašnjih zidara.
Ove godine ukazala se potreba da se proširi jedan od ulaza u portu, sa bočne strane prilaza crkvi. Ti radovi su u toku i uskoro se očekuje postavljanje nove kapije. Uporedo sa radovima, bogoslužbeni život je osvježen i obogaćen, pa se, pored ostalog, osim nedjeljom i praznicima svete liturgije služe i svake subote.
-Pozivam sve Fočake da ne zaboravimo našu staru crkvu kroz koju su mnoge generacije prošle – kad bi se rodili u crkvu su dolazili, kad bi umirali iz nje bi izlazili, uvijek bi sa crkvom bili. Da počnemo redovnije dolaziti na bogosloženja, da je posjećujemo, da budemo aktivni članovi Crkve -poručio je Samardžija.
Stara fočanska crkva, koju krasi i raskošan i izuzetno umjetnički vrijedan ikonostas, obnavlja se prilozima vjernika i uz pomoć Mitropolije daborbosanske i institucija Republike Srpske. Prilozi se mogu uplatiti na račun Srpske pravoslavne crkvene opštine Foča, Crkva Svetog Nikole, broj 5550100001351126 u Novoj banci.
