Prije 77 godina, u noći između 14. i 15. avgusta, uoči katoličkog praznika Velike Gospe, ustaše su u logorima Slana na ostrvu Pagu i Јadovno na Velebitu izvršile masovnu likvidaciju preostalih logoraša.
Na Pagu je pobijena najmanje 791 žrtva, a na Velebitu oko 1.500. “Zgrožene monstruoznošću zločina i brojem pobijenih zatočenika, italijanske okupacione snage preuzele su od NDH civilnu i vojnu vlast na tom području i naredile zatvaranje logora smrti”, kaže predsjednik Udruženja “Јadovno 1941.” Dušan Bastašić.
Dodatni razlog za zabrinutost Italijana bio je masovni ustanak Srba u Lici protiv ustaške tiranije.
“Želeći da unište tragove zločina i pobiju ostatak zatočenika u kratkom roku, ustaški naredbodavci su motivisali dželate sa dodatnih 100 kuna po satu klanja. Noć uoči katoličkog praznika Velike Gospe, zločinci su u uvali Slana na ostrvu Pagu poklali preostale zatočenike, muškarce žene i djecu”, podsjeća Bastašić.
On kaže da su ustaški zločinci sutradan ujutro, 15. avgusta, dovršili krvavi pir, nakon čega su se, pijani i krvavih uniformi, priključili procesiji koja se kretala ulicama Paga i završila u katoličkoj crkvi u centru grada.
“Gotovo u isto vrijeme, ustaše su u logoru Јadovno, na Velebitu, mitraljezima strijeljale oko 1.500 preostalih zatočenika i zatrpale ih u jame iskopane u samom logoru”, navodi Bastašić.
On dodaje da su italijanski vojni sanitarci na mjestu zločina na Pagu, početkom septembra iste godine, ekshumirali i spalili 791, kako su zabilježili, “svježe zakopani leš”.
Evidentirali su da je među ovim žrtvama bilo 407 muškaraca, 293 žene i 91 dijete. Njihov pepeo zatrpan je u paškom kamenjaru.
Ekspedicija udruženja Јadovno 1941. pronašla je oktobra mjeseca 2017. to mjesto.
Danas na ostrvu Pagu, na mjestu nekadašnjeg logora, nema spomenika koji bi podsjećao na stravičnu sudbinu najmanje 8.020 ljudi, nedužnih žrtava – Srba i Јevreja, pobijenih u ljeto 1941. godine.
Spomen-ploča u uvali Slana, obnovljena 2010. godine, razbijena je nakon nekoliko dana a istu sudbinu doživila je 19 dana nakon ponovnog postavljanja 29. jula 2013. godine. Potomci žrtava su 2015. godine na mjestu iznad nekadašnjeg logora Slana postavili i osveštali Časni krst.
Na mjestu logora Јadovno u proteklom ratu porušeno je spomen–obilježje, a tijela žrtava i dalje leže neekshumirana. Potomci žrtava su 2012. godine na mjestu nekadašnjeg logora Јadovno postavili i osveštali Časni krst.
“Danas, sedamdeset i sedam godina kasnije, gotovo niko se neće sjetiti klanice koja se dogodila 15. avgusta 1941. na Velebitu i na Pagu. A trebalo bi, radi naših predaka, našeg dostojanstva i naših potomaka. Među mnogobrojnim potomcima žrtava, uspomenu na njih čuva tek nekoliko njih”, poručuje Bastašić.
