epa07419784 Montenegrian President Milo Djukanovic attends a joint press conference following his meeting in Podgorica, Montenegro, 07 March 2019. President Prokopios Pavlopoulos arrived in Montenegro for a two-day official visit. EPA-EFE/BORIS PEJOVIC
Predsjednik Crne Gore Milo Đukanović, govoreći da je sporni Zakon o slobodi vjeroispovesti pozitivno ocijenjen u Evropi, grubo je obmanuo javnost: posljednji izvještaj Savjeta Evrope konstatuje da u zakonu ima nejasnoća i da im vlasti u Podgorici nisu dale potrebne odgovore.
Zakon o slobodi vjeroispovesti kojim Milo Đukanović i vladajuća koalicija nastoje da oduzmu imovinu i svetinje Srpske pravoslavne crkve, ne prestaje da potresa, i ne samo Crnu Goru. Mnogo toga se promijenilo i u odnosu na početne izjave crnogorskog predsjednika. Od tvrdnji da ne namjerava da pravi novu crkvu i da zakon nije pravljen da bi se oduzela imovina SPC – Đukanović više ne skriva namjeru da pravi crnogorsku crkvu, a pozivajući se i na pojedine istorijske okolnosti, jasno je da nastoji da manastiri i crkve SPC promene vlasnika. Litije i molebni ne prestaju od kako je posljednjih dana prošle godine zakon stigao u podgorički parlament, a potom i usvojen. I mogu se smatrati bukvalno fenomenom – bez političkih parola, stranačkih obilježja i incidenata, litije su dostojanstvena okupljanja građana Crne Gore različite starosne dobi i stranačkih orijentacija.
Blic je imao uvid u dokument Savjeta Evrope koji nosi oznaku tajnosti, a koji predstavlja praćenje Crne Gore kao članice da li poštuje dužnosti i preuzete obaveze. U takozvanom postmonitoringu, osim dijelova o borbi protiv korupcije, poštovanju ljudskih prava, jeste i dio koji se bavi Zakonom o slobodi vjeroispovijesti. Dokument Savjeta Evrope (SE) napisan je neposredno pred usvajanje zakona u Skupštini Crne Gore.
U dokumentu se navodi da nisu jasne pojedine odredbe, a u koje su crnogorske vlasti uvjeravale Venecijansku komisiju, koja je bila posljednja prepona koju je trebalo preskočiti prije usvajanja zakona. Izvjestioci Savjeta Evrope istakli su, takođe, da je nejasan praktično sam koncept zakona i to upravo njegov dio oko imovine i pitaju – “zašto je potreban prenos vlasništva ako prenos u principu ne utiče na korišćenje ove imovine od strane vjerskih zajednica”.
Dio oko spornog zakona počinje konstatacijom da je i Venecijanska komisija, iako je pozdravila neka poboljšanja u zakonu, “i dalje oprezna po pitanju kontroverznih odredaba koje se odnose na imovinu vjerskih zajednica”. Milo Đukanović i njegovi funkcioneri, međutim, neprestano navode da su dobili potpuno pozitivnu ocjenu zakona Venecijanske komisije. U dokumentu Savjeta Evrope se potom pojašnjava:
– Po ovim odredbama, Srpska pravoslavna crkva, kojoj pripada 70 odsto pravoslavnog stanovništva prema lokalnim medijima, bila bi dužna da predstavi dokaze o vlasništvu svih objekata i zemljišta, a za koje se utvrdi da su izgrađeni, odnosno pribavljeni iz javnih prihoda države ili su bili u državnoj svojini do 1. decembra 1918. godine (datum nastanka Kraljevine Jugoslavije i ujedno kraja Kraljevine Crne Gore). Prema crnogorskim vlastima, koje su uvjeravale Venecijansku komisiju da prenos imovine neće u principu uticati na upotrebu predmetne imovine koju koristi vjerska zajednica, ove odredbe bi se primjenjivale samo na kulturno naslijeđe – navodi se u dokumentu Savjeta Evrope.
U sljedećoj tački dokumenta se konstatuje da Srpska pravoslavna crkva tvrdi da ove odredbe mogu imati za cilj jačanje crnogorske pravoslavne crkve, prenošenjem vlasništva.
– Zaista je vrlo moguće da su odredbe uvedene u cilju razvoja nacionalne crkve (crnogorske pravoslavne crkve), koja se razlikuje od SPC, jer se ista smatra bliskom srpskim vlastima. Upravo zato, ovde bi uslijedio sličan obrazac kao što se nedavno dogodilo u Ukrajini – konstatuje se u izvještaju Savjeta Evrope.
U nastavku se naglašava da su koizvjestioci Saveta Evrope tokom posjete Crnoj Gori, koja je za cilj imala utvrđivanje činjenica, detaljno razgovarali o ovom pitanju.
Foto: Siniša Pašalić/RAS Srbija
– Nismo dobili jasno objašnjenje koncepta “kulturno naslijeđe” koji su crnogorske vlasti koristile da opravdaju mogući povraćaj imovine od SPC, tokom njihovih razgovora o tom pitanju sa predstavnicima Venecijanske komisije. Koliko daleko ide ovaj koncept, jer nije sigurno da li svaka crkva ili svaki manastir, sami po sebi, mogu biti kvalifikovani kao “kulturna baština”? Do sada nismo dobili odgovor – navodi Savjet Evrope.
– Isto tako, nismo jasno razumjeli zašto je potreban prenos vlasništva ako prenos u principu ne utiče na korišćenje ove imovine od strane vjerskih zajednica, kako su crnogorske vlasti uvjeravale Venecijansku komisiju – ističe se u dokumentu Savjeta Evrope. Međutim, crnogorske vlasti su dale i predlog koji izvjestioci Savjeta Evrope ocjenjuju kao “zanimljiv”.
– S obzirom na to da je većina odredaba ovog zakona ocijenjena pozitivnim od strane Venecijanske komisije, ako one koje se odnose na vlasništvo i dalje budu doživljavane kao kontroverzne, rješenje bi bilo da se zakon podijeli na dva odvojena teksta, kako se ne bi odlagalo poštovanje odredaba koje se odnose na status vjeroispovesti – stoji u dokumentu Savjeta Evrope.
