Takozvana “bonska ovlašćenja”, koja je visoki predstavnik u BiH prisvojio i na osnovu kojih oktroiše zakone i kažnjava pojedince prostom odlukom, su protivpravna, krše ljudska prava koja građani BiH uživaju na osnovu obavezujućih ugovora i predstavljaju povredu međunarodnog prava, navodi se u 22. Izvještaju Vlade Republike Srpske.
U Izvještaju, koji je Vlada uputila Savjetu bezbjednosti UN, u dijelu pod nazivom “Nezakonitosti bonskih ovlašćenja” konstatuje se da ni Dejtonski sporazum, kao jedini izvor zakonitih ovlašćenja visokog predstavnika, ni Savjet za sprovođenje mira /PIK/, ad hok grupa zemalja bez legalnih ovlašćenja, ni Savjet bezbjednosti UN nisu dali visokom predstavniku legalno ovlašćenje izvan mandata iz Mirovnog sporazuma iz 1995. godine.
– Visoki predstavnik je institucija koju su strane potpisnice Aneksa 10 Dejtonskog sporazuma, među kojima i Republika Srpska, ovlastile da djeluje kao koordinator međunarodnih aktivnosti u pogledu civilnih aspekata tog sporazuma i pomaže stranama u njihovim naporima – pojašnjava se u tekstu.
Iz Vlade ukazuju da Aneks 10 definiše striktno ograničen mandat, na osnovu kog visoki predstavnik ima ovlašćenje da učestvuje u tim aktivnostima i da “prati”, “održava tijesan kontakt sa stranama”, “pomaže”, “učestvuje na sastancima” i “izvještava”.
U Izvještaju se naglašava da Aneks 10 ne sadrži riječi kao što su “donosi, obustavlja, poništava, nameće, odlučuje, kažnjava, zabranjuje”, niti bilo koje druge riječi koje bi ukazale na ovlašćenje da se donose odluke obavezujuće po BiH, entiteta ili njihove građane.
Mandat visokog predstavnika, navodi se u ovom dokumentu, ne sadrži ni naznaku ovlašćenja da donosi odluke koje su obavezujuće po vlade i građane BiH i podsjeća da tvrdnju stručnjaka za međunarodne odnose i bivšeg pravnika u OHR-a Metju Periša koji kaže da su “funkcije visokog predstavnika ograničene na koordinaciju rada drugih međunarodnih organizacija, te praćenje i podsticanje domaćih zvaničnika da ispune svoje dejtonske obaveze”.
Međutim, od 1997. godine, visoki predstavnik prisvaja, bez ikakvog pravnog obrazloženja, “bonska ovlašćenja” na osnovu kojih vlada i kažnjava putem odluka, čime uveliko izlazi iz mandat koji mu je dat Dejtonskim sporazumom i prenebregava cjelokupan demokratski sistem utvrđen Ustavom BiH.
U Izvještaju se pojašnjava da termin “bonska ovlašćenja” potiče iz izjave koju je PIK, kao ad hok skup zemalja i organizacija, izdao na konferenciji održanoj u Bonu, dvije godine nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma.
U toj izjavi iz decembra 1997. godine “pozdravlja se namjera visokog predstavnika da koristi svoj vrhovni autoritet na terenu u pogledu tumačenja /Aneksa 10/ s ciljem donošenja obavezujućih odluka” o određenim pitanjima.
Karlos Vestendorp, tadašnji visoki predstavnik koji je učestvovao na Bonskoj konferenciji, kasnije je priznao da su na toj konferenciji “uspjeli da uvedu način na koji visoki predstavnik može da donosi te odluke, što, pravno gledajući, nije baš u skladu sa Dejtonom, niti je baš legalno”.
– Pomoću tih takozvanih ‘bonskih ovlašćenja’, visoki predstavnik nameće na desetine zakona na nivou BiH, FBiH i Republike Srpske i čak 105 amandmana na ustave Republike Srpske i FBiH. Uvodi i vansudsko kažnjavanje na stotine građana BiH, ukida odluku Ustavnog suda i zabranjuje postupke kojima se na bilo koji način osporava bilo koja njegova odluka – naglašava se u Izvještaju.
Iz Vlade dodaju da posljednjih godina “bonska ovlašćenja” nisu korišćena u tolikoj mjeri zbog sve većeg uvažavanja njihove nezakonitosti i nelegitimnosti, te štete koju su nanijela sposobnosti BiH da upravlja sobom, iako sadašnji visoki predstavnik Valentin Incko ističe da visoki predstavnik zadržava pravo da koristi bonska ovlašćenja.
Međutim, poručuju iz Vlade Srpske, “bonska ovlašćenja” nemaju legitimno uporište u zakonu, tako da njihova primjena ne može imati nikakvo obavezujuće dejstvo.
Pored Aneksa 10, jasan tekst ostalih odredaba Dejtonskog sporazuma je nedvosmislen – visoki predstavnik nema ovlašćenje da tumači Dejtonski sporazum izvan tog aneksa.
U Izvještaju se naglašava da ni PIK nikada nije imao nadležnost da dopunjava mandat visokog predstavnika iz Aneksa 10, a kamoli da mu daje moć jednog diktatora.
– Visoki predstavnik povremeno tvrdi da ima dva zasebna izvora ovlašćenja – Aneks 10 i rezolucije Savjeta bezbjednosti UN. Savjet bezbjednosti, baš kao ni PIK, visokom predstavniku nikada nije dao nijedno ovlašćenje osim ovlašćenja iz Aneksa 10. Savjet bezbjednosti nikada nije djelovao suprotno svom navedenom stavu da ‘primarna odgovornost za dalje uspješno sprovođenje mirovnog sporazuma leži na sâmim vlastima u BiH – ističe se u Izvještaju i pojašnjava da je u vrijeme potpisivanja Dejtonskog sporazuma, Savjet bezbjednosti samo izrazio podršku uspostavljanju visokog predstavnika.
Ekstraordinarna i diktatorska ovlašćenja koja prisvaja visoki predstavnik, ističe se u Izvještaju, ne mogu se, sa stanovišta prava, pravdati pukim izrazom političke podrške Savjeta bezbjednosti “bonskim ovlašćenjima”, koja su sâma po sebi tek proklamovana politika jedne ad hok grupe bez ikakvih legalnih ovlašćenja.
– Pošto bonska ovlašćenja nemaju pravni osnov, te krše ljudska prava građana BiH i fundamentalna načela međunarodnog prava koja su utvrđena važećim ugovorima i međunarodnim običajnim pravom, primjena tih ovlašćenja ne može imati nikakvo obavezujuće pravno dejstvo niti obavezujuću snagu ni po koga. Dejstvo bilo koje odluke visokog predstavnika može se smatrati samo bodrećim po prirodi sve dok strane kojima su te odluke upućene ne pristanu na njihovu primjenu sa stanovišta prava – zaključuje se u završnom dijelu 22. Izvještaja Vlade Republike Srpske.
