Da je, nekim čudom, Jugoslavija preživjela, danas bi bio veliki praznik: 22. decembar, Dan Armije.
Rođendan moćne Jugoslovenske narodne armije (JNA) slavio se skoro pola vijeka, i to pompezno, uz vojnu paradu i počasne plotune.
Praznik je ustavnovljen 1947. godine, naredbom vrhovnog komandanta JNA, Josipa Broza Tita, u znak sjećanja na formiranje Prve proleterske brigade, prve regularne jedinice partizanske narodno-osolobodilačke vojske. Prva proleterska je osnovana 22. decembra 1941. u Rudom, gradiću na tromeđi BiH, Srbije i Crne Gore, koji je godinama doslovno živio od stare partizanske slave.
Komandant Prve proleterske je bio harizmatični Konstantin – Koča Popović, školovani oficir, filozof i pjesnik-nadrealista, koji će ostati upamćen i kao šef diplomatije SFRJ, potpredsjednik Jugoslavije i čovjek koji je i u ratu i u miru znao odbrusiti Titu. Sedamdesetih godina prošlog vijeka legendarni Koča je u čistki “srpskih liberala” politički marginalizovan. Pod starost je živio u Dubrovniku, gdje je igrao tenis i čitao filozofe na francuskom, engleskom i njemačkom.
Foto: Lapy45/YouTube
U Rudom, gdje je general Koča prvi put postrojio Prvu proletersku, decenijama je glavni trg krasio veliki bronzani Titov kip. Međutim, ratnih devedesetih Ruđani su druga Tita prodali za 4.000 njemačkih maraka, da bi isplatili plate zaposlenima u Domu kulture. I tako je Titov spomenik završio na otpadu u Užicu, gradu koji je nekad nosio Titovo ime. Glavna ulica u Rudom, koja se zvala Prve proleterske brigade, preimenovana je u ulicu Draže Mihailovića.
Po 22. decembru, Danu Armije, u doba SFRJ su nazvana i mnoga preduzeća, a jedno od njih je bilo u Banjaluci. Ova tekstilna fabrika, specijalizovana za proizvodnju uniformi, nalazila se u Aleji JNA, današnjoj Aleji Svetog Save. Nakon što je 2001. preduzeće privatizovano, fabrika je srušena i na njenom mjestu izgrađena zgrada Vrhovnog suda RS.
Istina, preduzeće “22. decembar” Banjaluka i danas postoji, ali malo ko za njega zna. Svedeno je na mali privatni pogon, u kojem se proizvode šapke za policijske i vojne uniforme.
