Investiciono-razvojna banka Republike Srpske je od 2020. godine, pa sve do danas, uradila mnogo toga kako za privredu Srpske tako i za njene građane.
Upravo to je bio i povod razgovora sa Draženom Vrhovcem, v.d. direktora IRB RS.
Na samom početku, vratićemo se na još uvijek aktuelnu temu, a to je pandemija korone. Naime, Investiciono-razvojna banka Republike Srpske prva je donijela mjere za podršku privredi na samom početku pandemije, u martu 2020. godine.
Tako je. Odmah po izbijanju pandemije omogućili smo korišćenje moratorijuma na plaćanje kreditnih obaveza u trajanju od tri mjeseca i dodatnog grejs perioda u otplati za sva pravna lica i preduzetnike koji naša sredstva koriste direktno ili putem poslovnih banaka. Ubrzo su ovom mjerom obuhvaćena i fizička lica koja smo kreditno podržali. Time je značajno ublažen prvi udar krize na likvidnost, zaposlenost i životni standrad naših građana.
Uporedno sa ovim mjerama, radili smo i na olakšavanju uslova korišćenja sredstava po postojećim kreditnim linijama namijenjenim privredi, prije svega snižavanjem izlazne kamatne stope na svega 0,5 procentnih poena. Poboljšali smo uslove za finansiranje novih tehnologija i uvođenje inovativnih tehnoloških rješenja uz maksimalnu izlaznu kamatnu stopu od 3%, gdje se uzima u obzir i posrednička marža. Takođe, olakšali smo uslove zaduživanja za jedinice lokalne samouprave putem kreditne linije za ove namjene, umanjenjem izlazne kamatne stope za 0,3 procentnih poena.
Dodatni stimulans održavanju likvidnosti poslovanja osiguran je i uvođenjem linije namijenjene otkupu potraživanja koje potencijalni kupci imaju od republičkih organa uprave i pravnih lica čiji je osnivač ili većinski vlasnik Republika Srpska i sa njom vlasnički povezana pravna lica. Kasnije, tokom 2021. godine, ova linija je transformisana uvođenjem faktoringa u našu finansijsku ponudu, u skladu sa Zakonom o faktoringu.
Zajedno s Vladom Republike Srpske, putem kreditnog aranžmana sa Svjetskom bankom, osigurana su dodatna sredstva u iznosu od preko 40 miliona KM za ublažavanje posljedica izazvanih pandemijom u poslovanju domaćih preduzeća. Isto tako, ova sredstva su dostupna i za stimulisanje preduzetništva i preduzetničkih poduhvata mladih, ženskog preduzetništva i privredne aktivnosti u nerazvijenim i izrazito nerazvijenim dijelovima naše Republike.
Ono što je bitno naglasiti jeste da su, osim moratorijuma na otplatu, sve pomenute mjere i aktivnosti još uvijek dostupne.
Ono po čemu ste zapaženi u javnosti je svakako i Investiciona konferencija, koja se ove godine održala drugi put za redom. Recite nam nešto više o ovoj konferenciji, o njenim ciljevima i zaključcima.
Investiciona konferencija je događaj koji prije svega doprinosi međunarodnoj promociji Republike Srpske, a zatim i same Investiciono-razvojne banke. Kada smo pokretali ovaj projekat namjera nam je bila da Investiciona konferencija postane mjesto redovnog godišnjeg okupljanja nosilaca političkog odlučivanja, poslovne, finansijske i akademske zajednice kod nas i šire, odnosno svih aktera koji mogu dati doprinos trasiranju daljeg ekonomskog rasta i razvoja Republike Srpske. U tom procesu, pitanje investicione promocije svakako zauzima ključno mjesto.
Ove godine bavili smo se aktuelnim globalnim dešavanjima, njihovim uticajem na domaća društveno-ekonomska kretanja i investicionu atraktivnost Republike Srpske na međunarodnoj sceni. Konačni zaključak Druge investicione konferencije jeste taj da je Republika Srpska dobro mjesto za ulaganje, da ima fantastičan geografski položaj, odličnu poresku politiku, stimulativna davanja i podsticaje dostupne investitorima. Pokušavamo na svaki mogući način da iskoristimo geostrateške prilike. Iskreno vjerujemo u to i imamo šta da pokažemo što se tiče Republike Srpske i mogućnosti ulaganja. Takođe, smatram da je pristupanje inicijativi “Otvoreni Balkan” veoma dobra i kvalitetna ideja i nikako ne smijemo biti isključeni iz tih dešavanja.
FOTO: USTUPLJENA FOTOGRAFIJA
Dodaću da su u zaključcima Investicione konferencije razvojne banke prepoznate kao ključni nosioci aktivnosti koje mogu znatno doprinijeti investicionoj promociji. Što se tiče nas, u Investiciono-razvojnoj banci, preporuka je da se intenziviraju aktivnosti na polju promocije, da se radi na uvezivanju sa ključnim institucijama koje učestvuju u privlačenju investicija, te da se nastavi kontinuirano razvijati i unapređivati već uspostavljena informaciona baza za investitore. Očekivanja su da će sve ovo osigurati bolje pozicionisanje Republike Srpske na globalnoj investicionoj mapi.
Zaključke Konferencije uputili smo Vladi Republike Srpske na razmatranje, s ciljem zajedničke izrade konkretnih mjera i daljeg koordinisanja aktivnosti na investicionoj promociji Republike Srpske.
S obzirom da ste naglasili važnost investiranja u Republiku Srpsku, mi smo, kao i većina medija, pratili snažnu promociju potencijala Republike Srpske čija inicijativa je dolazila upravo od strane Investiciono-razvojne banke. Možete li nam reći nešto više o tome?
Upravo nakon uspješno organizovane i realizovane Prve investicione konferencije IRBRS, osnovan je najmlađi, ali ništa manje važan sektor u sklopu Investiciono-razvojne banke, koji je zadužen za promociju stranih investicija, a sa ciljem identifikovanja investicionih mogućnosti i kapitalnih projekata Republike Srpske i njenih jedinica lokalne samouprave radi stavljanja istih na raspolaganje stranim investitorima kako bi došlo do što većeg priliva direktnih stranih ulaganja u Republiku Srpsku, novog zapošljavanja i jačanja privrednog ambijenta.
Prve aktivnosti Sektora za promociju stranih investicija odnosile su se na pripreme za izradu investicionih profila jedinica lokalnih samouprava i potpisivanje Sporazuma o poslovno-tehničkoj saradnji IRBRS sa Savezom opština i gradova Republike Srpske. Nakon potpisanog navedenog sporazuma održani su sastanci s predstavnicima svih jedinica lokalnih samouprava nakon čega smo uspješno izradili investicione profile ukupno 64 jedinice lokalne samouprave. Vrijednim radom u rekordnom vremenskom periodu smo uspjeli uraditi i Investicioni profil Republike Srpske, koji zbog bolje i sveobuhvatnije informisanosti stranih investitora, međunarodnih institucija i organizacija, obuhvata i troškove poslovanja koji su usvojeni od strane nadležnih zjedničkih institucija na nivou Bosne i Hercegovine, a koji se primjenjuju na teritoriji Republike Srpske (carine, PDV, akcize, putarine i drugo). Važno je spomenuti da se radi o dokumentu koji sadrži preko 5.000 stranica raznih podataka i informacija.
Ubrzo nakon što smo u rukama imali profile na osnovu kojih smo mogli da predstavimo Republiku Srpsku i sve njene potencijale krenuli smo u aktivnu promociju, pa smo tako prvo upoznali domaće i strane privrednike, zatim domaće i međunarodne institucije i organizacije, te šire zainteresovane javnosti o aktivnostima IRBRS na polju promocije stranih investicija. U sklopu ovoga što sam naveo održali smo sastanak s ambasadorom Kraljevine Norveške na kojem smo razgovarali o ulaganjima zainteresovanih investitora u energetski sektor u Republici Srpskoj, kao i o saradnji IRBRS sa organizacijom NBBA-Norveško-BiH poslovna asocijacija, zatim sastanak s Predstavništvom Republike Srpske u Republici Srbiji. Sastanak s predstavnicima Privredne komore Srbije, s ambasadorom Grčke s kojim smo dogovorili saradnju u pogledu promocije investicionih potencijala i projekata Republike Srpske i njenih jedinica lokalne samouprave sa privrednicima i organizacijama iz Grčke. U Beču smo razgovarali s austrijskim privrednicima, naravno uz organizacionu podršku Predstavništva Republike Srpske u Austriji, Privrednom komorom Beča i srpskom poslovnom dijasporom. Rezultat našeg rada je posjeta nekoliko austrijskih privrednika u gradu Prijedoru, gdje smo organizovali sastanak s gradonačelnikom Prijedora i rukovodstvom IRBRS.
Jedna od važnijih aktivnosti koje smo sproveli ove godine je svakako posjeta Ruskoj Federaciji, tačnije Moskvi i Nižnjem Novgorodskom, gdje smo imali konstruktivne razgovore, tokom niza sastanaka, sa čelnim ljudima ova dva grada. Dogovorili smo i potpisivanje Momoranduma o saradnji između Investiciono-razvojne banke Republike Srpske i Privredne komore Ruske Federacije, koji bi trebao da se dogodi u narednom periodu.
Putem ove posjete ostvarili smo veoma korisne kontakte, pa smo tako imali zadovoljstvo da na drugoj Investicionoj konferenciji ugostimo delegacije iz Rusije, Grčke, Austrije i Njemačke, te da spojimo veliki broj stranih i domaćih privrednika koji su razmijenili kontakte.
Nakon konferencije učestvovali smo i na 86. Međunarodnom sajmu u Solunu gdje smo takođe predstavili investicione potencijale, mogućnosti i kapitalne projekte Republike Srpske. Na marginama sajma i u ovom gradu održali smo nekoliko sastanaka i napravili pripremu za dalju saradnju.
Prije nekoliko dana imali smo konstruktivan sastanak s predstavnicima Advantage Austria (ispostava Privredne komore Austrije u BiH), gdje smo dogovarali saradnju u pogledu organizovanja narednog niza sastanaka privrednika iz Austrije s privrednicima iz Republike Srpske, tako da za sada idemo zaista jednom uzlaznom putanjom kada je u pitanju ostvarenje naših planova i ciljeva. Što se tiče narednog perioda, u planu imamo posjetu Turskoj, Mađarskoj, Njemačkoj i drugim zemljama u cilju zainteresovanih privrednika za ulaganje u Republiku Srpsku i, naravno, nastavak dosadašnje saradnje sa zemljama iz regiona i svijeta.
Investiciono-razvojna banka pruža podršku za finansiranje projekata integrisanog i održivog razvoj lokalnih zajednica u Republici Srpskoj, tako što im pruža bespovratna sredstava. Na koji način pružate navedenu mogućnost?
Da, u pravu ste. Jedan od vidova podrške koje dajemo našim lokalnim samoupravama je i finansiranje putem Finansijskog mehanizma za finansiranje projekata integrisanog i održivog lokalnog razvoja u Republici Srpskoj.
Moramo imati u vidu da su lokalne zajednice mjesta na kojima se odvijaju ključni društveni, socijalni, ekonomski i razvojni procesi koji su bitni za ukupni razvoj i prosperitet Republike Srpske. Upravo iz tog razloga, IRBRS je, zajedno sa svojim partnerima, a tu mislim na Vladu Republike Srpske, Razvojni program Ujedinjenih nacija (UNDP) i Vladu Švajcarske, prepoznala potrebu za uspostavljanjem finansijskog instrumenta putem kojeg će se dodatno stimulisati lokalne zajednice na realizaciju prioritetnih i razvojnih projekata koji neposredno doprinose povećanju dostupnosti i kvaliteta javnih usluga i ekonomskom osnaživanju i razvoju ruralnih područja. Potpisivanjem Memoranduma o razumijevanju i saradnji u martu 2014. uspostavljen je Finansijski mehanizam, kao grant šema koja funkcioniše na principima i pravilima primjenjivim i u slučaju dodjele sredstava iz fondova Evropske unije.
Od 2014. godine, putem sedam godišnjih ciklusa finansiranja, realizovana su 64 projekta u lokalnim zajednicama širom Republike Srpske. Njihova ukupna vrijednost iznosi 8,1 miliona KM od čega je 5,1 miliona obezbijeđeno putem Finansijskog mehanizma. Preostali iznos osigurali su korisnici kroz sufinansiranje projektnih aktivnosti.
Direktnu ili indirektnu korist od realizovanih projekata imalo je 200.000 naših građana širom Republike Srpske. U istom periodu oko 600 poljoprivrednih gazdinstava ostvarilo je pozitivne efekte u vidu proširenja proizvodnje i povećanja prihoda zahvaljujući projektima koji su realizovani u ruralnim sredinama.
U toku je Javni poziv za dodjelu sredstava putem 8. godišnjeg ciklusa Finansijskog mehanizma u 2021/22. godini i iskoristio bih ovu priliku da pozovem jedinice lokalne samouprave da sa svojim projektima uzmu učešće u ovogodišnjem pozivu.
Nedavno ste predstavili veb servis namijenjen preduzetnicima, preduzećima i ostalim privrednim subjektima za praćenje dostupnosti bespovratnih sredstava. Kako to sve funkcioniše i koje olakšice pruža?
Radeći duži niz godina na projektu Finansijskog mehanizma, zajedno s našim partnerima, uočili smo problem niske informisanosti o dostupnosti, mogućnostima i načinima apliciranja za bespovratna sredstva kod domaćih i međunarodnih donatora. Otuda i naša ideja za razvojem veb servisa koji bi na jednostavan i pregledan način omogućio privrednicima redovno praćenje javnih poziva za dodjelu grantova i bolje korišćenje potencijala koje pruža ovaj vid finansiranja.
Naš veb servis nudi na jednom mjestu osnovne informacije o svakom aktuelnom javnom pozivu, koje su prezentovane na krajnje jasan, pregledan i sistematičan način. To omogućava da se potencijalni aplikatni informišu i upoznaju s dostupnim izvorima za korišćenje bespovratnih sredstava na vrijeme, što im ostavlja dovoljno prostora da kvalitetno pripreme projektnu aplikaciju i prikupe svu potrebnu dokumentaciju.
Putem veb servisa korisnici imaju mogućnost i da od nas zatraže dodatnu podršku u vidu savjeta i uputstava za apliciranja na objavljeni javni poziv, a koja se prevashodno odnosi na pojašnjenje specifičnih uslova i zahtjeva finansiranja.
Naglasio bih da je veb servis nastao kao rezultat uspješne saradnje IRBRS i UNDP-a na realizaciji Finansijskog mehanizma za finansiranje projekata integrisanog i održivog lokalnog razvoja u Republici Srpskoj, te bih pozvao sve zainteresovane privredne subjekte, jedinice lokalne samouprave i preduzetnike da se posjetom internet stranici grantovi.irbrs.org sami upoznaju s mogućnostima i pogodnostima koje im može pružiti ovaj servisa.
Krajem septembra uručeno Vam je prestižno priznanje „Lider održivog razvoja“. Možete li podijeliti sa nama Vaš recept za upjeh, posebno imajući u vidu Vaše brojne poslovne obaveze i zapažen angažman u javnom životu Republike Srpske?
Ovo priznanje je svojevrsna potvrda svega onog što sam, naravno zajedno sa svojim saradnicima, radio od kada sam početkom 2020. godine došao na čelo Investiciono-razvojne banke. Biti lider održivog razvoja istovremeno je nagrada za predan i posvećen rad, ali i podstrek za realizaciju svih budućih projekata, ideja i vizija, u najboljem interesu naše privrede i građana.
Što se tiče mog angažmana u političkom i javnom životu, ono mi svakako olakšava sagledavanje šireg društvenog i razvojnog konteksta Republike Srpske, što mi opet pomaže da taj kontekst bude pretočen kroz odluke koje svakodnevno donosimo u banci. U svakom slučaju, upravljanje jednom ovakvom institucijom zahtijeva puno rada i odricanja, a najbolja nagrada za to su upravo rezultati koje bilježimo i koje možemo očekivati i u narednom periodu.
