Hrustovačka pećina se nalazi deset kilometara od Sanskog Mosta, u selu Hrustovo.
Ulaz u pećinu je dubok, svod u unutrašnjosti pećine veoma visok, a dugačka je oko 1.000 metara. Pećina je uvek prepuna posetilaca, a poseduje naučno-istraživačke, obrazovne i turističko-rekreativne vrednosti.
Meštanin Smajo Ćerimović i vlasnik zemlje i puta koji vodi do čuvene pećine kaže da tokom cele godine ovaj prirodni dragulj obilaze ljudi iz celog sveta.
– Na parkingu zna biti parkirano više od 1.500 automobila. Pećina se nalazi na mojoj zemlji, ali prolaz je slobodan svakom, jer i ja želim da što više ljudi vidi ovu lepotu -istakao je Ćerimović.
Ovaj pedesetdevetogodišnji meštanin Hrustova kaže da je prvi put ušao u pećinu kada je imao šest godina.
Kao dete se najviše plašio slepih miševa, ali je kako kaže bio i očaran lepotama koje kre pećina da je ipak ušao.
On tvrdi da su Sanjani ponosni na Hrustovačku pećinu.
Predsednica Planinarskog društva „Kanjon“ iz Sanskog Mosta Amira Šabić istakla da opština Sanski Most obiluje prirodnim lepotama, te da je među njima je svakako Hrustovačka pećina.
– Veliki broj posetilaca kada dođe u Sanski Most, grad na devet reka, svakako poželi da obiđe i ovu pećinu, a posebno takozvanu sobu totema, koja je prirodni fenomen. Nama Sanjanima mnogo znači ova pećina, jer zaista imamo čime da se pohvalimo – kaže Šabićeva.
Sve posetioce ostavlja bez daha. Sama pećina je veoma prostrana, što ostavlja impozantan utisak, a putevi se u njoj račvaju u dva pravca.
U njoj se mogu videti čudesni oblici brojnih stalaktita i stalagmita, a arheološka istraživanja, koja su rađena početkom dvadesetog stoljeća otkrila su da je ulaz u pećinu nastanjivan od najranijih faza ljudskog postanka.
Iskopavanja su otkrila praistorijska ognjišta, kao i ostatke kostiju pradavnih životinja, kojima se hranio prvobitni čovek.
Arheološka istraživanja Zemaljskog muzeja iz Sarajeva otkrila su ostatke grnčarije koji pripadaju takozvanoj „vučedolskoj kulturi“, čija je postojbina zapadna Slavonija i okolica Vukovara.
Svi pronađeni predmeti čuvaju se danas u Zemaljskom muzeju u Sarajevu.
Skoro je predstavljen i marketinški projekat razvoja Hrustovačke pećine, čiji je cilj prezentacija pećine u turističke svrhe.
Planirano je definisati pristupne puteve i prilaze pećini, izgraditi parking prostor, rešiti imovinsko-pravne sporove, izgraditi infrastrukturu pećine, te odrediti nadležnost za upravljanje pećinom kao turističkom destinacijom.
Hrustovačka pećina nije istražena do kraja i ostalo je još oko dvestotinjak metara gde ljudska noga nikad nije kročila.
Slepi miševi u Hrustovačkoj pećini koji je naseljavaju u kolonijama su zaštićeni zakonom i ne smeju se uznemiravati u svojim skloništima.
Ovi prirodni predatori noćnih insekata u ogromnom broju se mogu videti na zidovima pećine, pa često posetiocima nije ugodno kada ih vide u tolikom broju.
