Crnogorski vladar se krunisao krunom srpskog kralja Stefana Dečanskog iz vladarske kuće Nemanjića, koja se čuvala u prijestonom Cetinju
Piše: Nemanja Popović
Uzevši u obzir „Bombašku (1907-1908)“ i „Vasojevićku aferu (1909)“ i montirane sudske procese koji supratili ove diskreditujuće događaje po crnogorski politički sistem, kompetitivnost sa Srbijom u opštem srpskom nacionalnom pitanju i želje crnogorskog knjaza da podigne ugled sebi i svojoj dinastiji nisu splasavale.
Poznato je da je knjaz Nikola imao žudnju za srpskom krunom, pa je odlučio da Crnu Goru, prilikom jubileja njegove pedesetogodišnjice vladanja, proglasi kraljevinom i sebe kraljem, godine 1910.
Veliki broj država Evrope je ovim povodom poslao svoje predstavnike u crnogorsku prijestonicu. Od vladara su bili prisutni bugarski kralj Ferdinand Koburg i italijanski kralj Vitorio Emanuele III, zet knjaza Nikole. Na Cetinju je boravila i delegacija Kraljevine Srbije koju je predvodio prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević, knjažev unuk.
Zvanična proslava počela je 15. avgusta liturgijom, koju je crnogorski mitropolit Mitrofan Ban odslužio u Cetinjskom manastiru. Svi govori koji su kasnije prilikom svečanosti održani imali su za cilj istaći važnost Crne Gore za srpski narod i njegovu istoriju, te njen kontinuitet sa najstarijim srpskim državnim tvorevinama, ne bi li na podroban način opravdali zamisao i potrebu da se ova država proglasi kraljevinom.
Predsjednik Narodne skupštine Marko Đukanović istakao je „da poslanici smatraju da se treba umoliti Slavljenik (čitaj knjaz) da obnovi kraljevsko dostojanstvo“.
„Prva srpska država Svetog kralja Vladimira nastala je na teritoriji Crne Gore, potom Zeta je dedovina Stefana Nemanje, a zetski gospodar Ivan Crnojević se nije priklonio sudbini ostalog srpskog naroda te nije priznao tursku vlast, već se sklonio i borio na poslednjoj stopi srpske zemlje i čuvao poslednju iskru srpske slobode i nezavisnosti“, izložio je Đukanović.
Potom je premijer Lazar Tomanović nastavio u istom maniru besjedeći o „srednjevjekovnoj srpskoj državi na teritoriji Zete, Raške i Zahumlja, kao dokazu kontinuiteta, odnosno obnove Kraljevine.“ „Cetinjska mitropolija“, nastavio je Tomanović „jedina je Svetosavska episkopska stolicakoja je sačuvana bez prekida i koja je naslednica Pećke patrijaršije.“
Dinastija Petrović
Tomanović je, takođe, istakao „ovoj staroj srpskoj zemlji se mora vratiti njeno dostojanstvo, a njen uspjeh podržavaju i velike sile, sa ciljem da se uspostavi red i mir na Balkanu, na radost cijelog Srpstva i Slovenstva„.
Nedugo posle pomenutih govora knjaz Nikola je pred poslanicima, uz pominjanje zahvalnosti Bogu i Rusiji na tom momentu, istakao: „Crna Gora ima istorijsko pravo na ovo dostojanstvo, a Srpstvo pored Kraljevine u Podunavlju, ima srpsku Kraljevinu u Primorju. Srpstvo i Slovenstvo imaju još jedan garant za opstanak i napredak srpskog plemena.“
Odštampan je i zvanični proglas knjaza Nikole kojim se Crna Gora proklamuje za Kraljevinu. Ovom prilikom crnogorski vladar se krunisao krunom srpskog kralja Stefana Dečanskog iz vladarske kuće Nemanjića, koja se čuvala u prijestonom Cetinju, što je takođe predstavljalo važnu simboliku za crnogorskog vladara.
I pored crnogorskog isticanja kako je proglašenje Kraljevine od enormne važnosti za čitav srpski i slovenski narod, čini se da Kraljevina Srbija, kao ni ukupna srpska i slovenska javnost nije sa posebnim entuzijazmom prihvatila ovaj događaj.
U njemu je izvan Crne Gore malo ko vidio nešto što će bitno unaprijediti rješavanje srpskog pitanja. Veća je važnost samog istorijskog konteksta u kojem se ovaj proglas desio nego on sam, jer u suštini on nije donio ništa novo na balkanskoj i evropskoj političkoj sceni. Izgledi su bili takvi, da je važnost proglašenja Kraljevine Crne Gore najviše bila prisutna u glavi njenog kralja, koji je tim manevrom pokušao podići sopstvenu poziciju, makar i narativno.
Ipak, činjenica da je prijestižnost Crne Gore i njene mitropolije u srpskom narodu i njegovoj povjesnici isticana kao njena najsvijetlija tačka i glavni izvor legitimiteta odluke da se ona proglasi za kraljevinu, na vrlo jasan način svjedoči o nacionalnom sentimentu Crnogoraca toga doba.
Čitajući pomenute citate tadašnjih najrelevantijih crnogorskih političkih ličnosti, današnji čovjek ne bi mogao da se otme potrebi da postavi pitanje: da li bi bilo realno očekivati da i aktuelni crnogorski: šef države, premijer i predsjednik Skupštine danas izjave nešto slično?
